Την ώρα που εκατομμύρια απόκληροι ανά τον κόσμο ονειρεύονται να έλθουν στις ευημερούσες κοινωνίες της Δύσης, ο δυτικός άνθρωπος αισθάνεται ενοχές για τα επιτεύγματά του.

 

Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Φιλόσοφος και συγγραφέας με αριστερές ευαισθησίες, ο Πασκάλ Μπρουκνέρ δεν παύει να έχει την αίσθηση της πραγματικότητας και αποφεύγει όπως ο διάβολος το λιβάνι συνθήματα και λοιπές μπαρούφες που δήθεν θα «σώσουν» τον άνθρωπο.

Έτσι, στο βιβλίο του «Η μιζέρια του πλούτου» (Εκδόσεις Αστάρτη) τονίζει ότι το μεγάλο πρόβλημα του καπιταλισμού είναι η εμπορευματοποίηση των πάντων και η υπερπαραγωγή αγαθών, ενώ στο δοκίμιο του «Το κλάμα του λευκού ανθρώπου», θεωρεί άτοπες τις τύψεις της Δύσης απέναντι στην ενοχοποίηση της που επιδιώκουν οι εχθροί της.

Στο τελευταίο βιβλίο του «Υποφέρω άρα είμαι» ο Πασκάλ Μπρουκνέρ βάζει πολλές ιδεοληψίες στη θέση τους. Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο Γάλλος διανοούμενος εξηγεί τη σκέψη του.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Στο βιβλίο σας για τους «λυγμούς του λευκού  ανθρώπου» κάνατε λόγο για τα αισθήματα εποχής της Δύσης. Σήμερα ποια νέα εξέλιξη βλέπετε;  

Pascal Bruckner: Αυτό το βιβλίο αφορούσε την κακή συνείδηση της Δύσης μετά τον αποικισμό. Ο αντιπαράθεση με την  ΕΣΣΔ, έχοντας καταρρεύσει με το Τείχος, οι αποικιακές τύψεις συνεχίστηκαν και μετά το 1989, τροφοδοτούμενες  από τις πρώην αντιαποικιακές δυνάμεις και από τη διανόηση του Βορρά. Δεν αρνούμαι, την ύπαρξη των θυμάτων και την ταλαιπωρία τους στις πρώην αποικίες, αμφισβητώ το φαινόμενο της θυματοποίησης ως θεωρία και πολιτική.

Μετά την πτώση της αποικιοκρατίας, τα εγκλήματα που έγιναν από τους δικτάτορες των «απελευθερωμένων» χωρών, είναι απείρως πιο αποκρουστικά από τις αποικιακές βιαιότητες. 

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί ένας φιλελεύθερος δημοκράτης χρειάζεται να θυματοποιεί τον εαυτό του για να υπάρχει; 

Pascal Bruckner: Γιατί η ελευθερία του είναι πολύ βαριά για να την αντέξει και πρέπει να κατηγορήσει για τις δυσκολίες του κάποιον άλλον.Για αυτόν που υποφέρει,, κάποιος άλλος πρέπει να είναι η αιτία. Η θυματοποίηση ευδοκιμεί με την εγκατάλειψη κάθε προσωπικής ή συλλογικής ευθύνης. Τα κακά μας είναι πάντα δημιούργημα μιας κακής ή ολέθριας οντότητας.

Η αίτηση της προσωπικής ευθύνης, είναι μέγα ζητούμενο στις σημερινές δυτικές κοινωνίες.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γράφετε, η γέννηση δεν είναι πλέον η αρχή μιας μοναδικής ιστορίας απελευθερωμένης από τα ελαττώματα του παρελθόντος, αλλά η αρχή ενός θύματος ή μιας δοκιμασίας μετανοίας;

Pascal Bruckner: Το θαύμα της γέννησης έγκειται στη δυνατότητα του μικρού ανθρώπου να συνδεθεί με  την κληρονομιά του, να πάει τον κόσμο αλλού. Είμαστε όλοι κληρονόμοι. Στην ιδεολογία του θύματος, όλοι κουβαλούν αιώνια στους ώμους τους το βάρος των προγόνων τους: κληρονομική μετάδοση της ιδιότητας του θύματος και του εκτελεστή. Οι γυναίκες θα περιφρονούνται πάντα, οι μαύροι πάντα θα υποδουλώνονται, οι προλετάριοι θα υφίστανται πάντα εκμετάλλευση. Δεν υπάρχει πιθανή βελτίωση.Αυτή η αντίληψη είναι παράλογη σε σύγκριση με την πραγματικότητα. Μια ορισμένη αριστερά που θα έπρεπε να ενσαρκώνει το κόμμα της αλλαγής, πλην όμως ενσαρκώνει αυτό της παραίτησης. Πρόκειται για την επιστροφή της μοιρολατρίας στην ιστορία, από μια φιλοσοφία που αρχικά γιόρταζε τη χειραφέτηση και την πρόοδο.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Υπάρχει τελικά κάτι ρατσιστικό σε αυτή τη σκέψη που στοχεύει να καθηλώσει τις κοινότητες σε ένα παρελθόν, μια ταυτότητα, μια ταλαιπωρία σε πείσμα αυτού που πάντα υποστήριξε η αριστερά, δηλαδή την απελευθέρωση...

Pascal Bruckner: Αυτή η πεποίθηση ότι τα άτομα είναι για πάντα αυτά που είναι κατά τη γέννηση ήταν κάποτε προνόμιο μόνο του συντηρητικού δικαιώματος.Τώρα η αριστερά το επαναλαμβάνει ξανά και ξανά. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν προκρίνει την ακινησία ως τρόπο σκέψης απεχθάνονται την παραμικρή αλλαγή στη σκέψη. .Η θυματοποίηση είναι ακινησία, η ιστορία επαναλαμβάνει ακούραστα τις ίδιες τραγωδίες.                                

ΕΡΩΤΗΣΗ: Αυτή η συναισθηματική Δύση δεν είναι το αποτέλεσμα ενός πολιτισμού που ζει σε καιρό ειρήνης εδώ και 80 χρόνια; Ζητάτε ένα είδος νιτσεϊκής έκρηξης...

Pascal Bruckner: Είμαστε τα προϊόντα της ειρήνης. Οι μεταπολεμικές υποσχέσεις ήταν τόσο τεράστιες που μας έκαναν αλλεργικούς στα βάσανα. Η παραμικρή ενόχληση ανυψώνεται αυτές τις μέρες στον βαθμό της τραγωδίας, ειδικά μεταξύ των νέων ανθρώπων που προσβάλλονται από οποιαδήποτε ακατάλληλη λέξη σαν ένα χαστούκι στο πρόσωπο. Μας αρέσει, ειδικά στη Γαλλία, μια χώρα εξαιρετικά προστατευμένη, να περιγράφουμε τις δυσκολίες μας με καταιγιστικούς όρους: θυμόμαστε τις τερατώδεις διαδηλώσεις που συνόδευσαν τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, τη μετάβαση από τα 62 στα 64 χρόνια, που έχουν ήδη καταγραφεί σε όλη την Ευρώπη. Από το ΚΚΓαλλίας μέχρι τη Μαρίν Λεπέν, εξαρτιόταν από το ποιος θα περιέγραφε αυτή τη μεταρρύθμιση με όρους αηδίας, ιεροσυλίας. Ο Μακρόν λεγόταν Καλιγούλας, χιλιάδες νέοι διαδήλωσαν για τη συνταξιοδότησή τους πριν καν αρχίσουν να εργάζονται. Ήταν μια επιδημία συλλογικής δυστυχίας που θα μείνει στα μεγάλα χρονικά του θρήνου. Η Ευρώπη είναι μια ανωμαλία σε έναν κόσμο χάους και βίας. Δεν μετράμε τα προνόμια που είναι δικά μας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Συμφωνείτε με τον Emmanuel Todd όταν μιλά για την κρίση της Δύσης ως κρίση του Προτεσταντισμού, λόγω της απώλειας ορισμένου αριθμού αξιών, κυρίως της εργασιακής ηθικής και της αποδοχής κάποιων ανισοτήτων;

Pascal Bruckner: Όπως και αυτός, είμαι ευαίσθητος σε οτιδήποτε σχετίζεται με την παρακμή, ακόμα κι αν δεν συμμερίζομαι τον θαυμασμό του για τον σταλινοφασισμό του Πούτιν. Μου φαίνεται ότι υποφέρουμε από την τραγωδία των κορεσμένων και πάντα δυσαρεστημένων πολιτισμών. 

Έτσι, οτιδήποτε μας χαλάει τις ορέξεις είναι μια αφόρητη απογοήτευση, με κίνδυνο να ανυψώσουμε τις μικρές μας δυστυχίες στο βαθμό των αφόρητων στερήσεων. Τελικά, η Ευρώπη έζησε μετά το 1989 σε ένα παραμύθι: ο συνδυασμός της αγοράς, της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της κατάργησης των συνόρων ήταν η εδραίωση της αέναης ειρήνης. Γεγονός παραμένει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρά τις βαθιές διαιρέσεις τους, παραμένουν, μέσω του δυναμισμού τους και της εμπιστοσύνης τους στο μέλλον, στην πρώτη γραμμή της επιστημονικής, τεχνικής και στρατιωτικής προόδου. Όλοι οι μετανάστες συγκλίνουν προς την Αμερική, όχι προς τη Μόσχα ή το Πεκίνο. Δεν ξέρω αν υπάρχει παρακμή στη θρησκεία στη Δύση, αλλά η μορφή του θύματος είναι άμεσα εμπνευσμένη από τον Ιησού στον σταυρό του. Τα πάθη μας παραμένουν χριστιανικά, ακόμη και μεταξύ των απίστων. Το πάνθεον μας αποτελείται μόνο από κατεστραμμένους, μόνο αυτοί είναι κατάλληλοι για τη συμπάθειά μας και ανιχνεύουμε καινούργιους κάθε μέρα: εξ ου και ο πειρασμός να παρακάνουμε την ατυχία κάποιου για να τραβήξουμε την προσοχή και να παραμείνουμε στο επίκεντρο του συστήματος μέσων. Η πρόκληση είναι να υπερασπιστούμε τα πραγματικά θύματα ενάντια σε παραχαράκτες ή σφετεριστές.