Ως τη «Μύκονο της αρχαιότητας» χαρακτηρίζει τη Σάμο το αμερικάνικο Πανεπιστήμιο Πρίστον.
Πολλούς αιώνες πριν η Σάμος ήταν το κορυφαίο θέρετρο. Στο τελευταίο της βιβλίο, που μόλις κυκλοφόρησε, η Αμερικανίδα ιστορικός του Πανεπιστημίου Πρίνστον Εϊντριεν Μέγιορ περιγράφει την αίγλη του καταπράσινου νησιού του Ανατολικού Αιγαίου που έφερε διάφορα ονόματα, μεταξύ των οποίων Δρυούσα, Δόρυσσα, Μελάμφυλλος, Φυλλίς, Μελάνθεμος, Ανθεμίς, Υδρηλή, Κυπαρισσία, και Παρθενία. Το «Flying Snakes and Griffin Claws: And Other Classical Myths, Historical Oddities and Scientific Curiosities» περιγράφει τη γοητεία που άσκησε το νησί στους αυτοκράτορες και την αριστοκρατία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Μετά την ακμή της αρχαϊκής περιόδου, η Σάμος βίωσε μια διαφορετικού τύπου ευημερία κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής εποχής. Πρόκειται για την περίοδο που μετατρέπεται στο αγαπημένο θέρετρο της ρωμαϊκής αριστοκρατίας. Σε αντίθεση με το παρελθόν, είχε χάσει την πολιτική ισχύ της.
Ήταν υποτελής της Ρώμης και αποτέλεσε πόλο έλξης για κάποιες από τις πλέον σημαίνουσες προσωπικότητες εκείνης της περιόδου, με πρώτες και καλύτερες αυτές της Κλεοπάτρας και του Αντώνιου. Ο έρωτάς τους γεννήθηκε στην έρημο της Αιγύπτου και «επισημοποιήθηκε» με ένα αιγυπτιακό τελετουργικό, κατά τη διάρκεια του οποίου ενώθηκαν με τα δεσμά του γάμου.
Όμως, άνθησε στη Σάμο. Εκεί πέρασαν τον «μήνα του μέλιτος», γιορτάζοντας τον έρωτά τους και σχεδιάζοντας την εξόντωση των εχθρών τους. Αρχικά απέπλευσαν από την Έφεσο. Το νησί αποτέλεσε το αγαπημένο θέρετρο του ζευγαριού πριν από τη Nαυμαχία στο Άκτιο. Λέγεται ότι ήταν η πιο ευτυχισμένη περίοδος της κοινής τους ζωής. Τους συνόδευε μια πολυπληθής ακολουθία από υπηρέτες, ηθοποιούς, κωμικούς και μουσικούς.
Αμέσως μετά την ήττα και τον τραγικό θανατό τους, στο νησί έφτασε ο αντίπαλός τους, ο Οκταβιανός Αύγουστος. Η επίσκεψή του δεν ήταν προγραμματισμένη να διαρκέσει πολύ.
Όμως, έμεινε δύο ολόκληρα χρόνια, γοητευμένος και κατανοώντας τι ήταν αυτό που είχε μαγέψει και το ζευγάρι πριν από αυτόν.
Με τη σειρά του και αυτός οργάνωσε τη διαμονή του με αυτοκρατορικούς όρους, στήνοντας παλάτι, στο οποίο κατέλυσαν τόσο ο ίδιος όσο και μέλη της οικογένειάς του. Με εντολή δική του, το κάστρο ανακατασκευάστηκε αποκτώντας λαμπρά αίθρια, πίδακες και ζηλευτούς κήπους με υπέροχη θέα στη θάλασσα. Δεχόταν πρεσβευτές και χειριζόταν όλα τα καθημερινά ζητήματα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Η σχέση του Οκταβιανού με το νησί λέγεται ότι ήταν πιο ουσιώσης και βαθιά από αυτή του Αντώνιου. Σε αντίθεση με τον τελευταίο που λεηλάτησε τον ναό, εκείνος επέστρεψε σε αυτόν πλούτη, αγάλματα και προσφορές στους θεούς. Δεν περιορίστηκε σε αυτό.
Κήρυξε τη Σάμο ελεύθερη και αφορολόγητη και οι ντόπιοι για να ευχαριστήσουν τον νέο ευεργέτη τους έχτισαν έναν ναό αφιερωμένο στον Αύγουστο και στη Ρώμη, ενώ του πρόσφεραν πολλά αναθήματα. Την ίδια περίοδο, στην πόλη κατασκευάστηκαν πολλά νέα κτίρια και εγκαταστάσεις, ανάμεσά τους ένα υδραγωγείο, που αντικατέστησε, μετά από πολλούς αιώνες λειτουργίας, το Ευπαλίνειο Ορυγμα.
Η απόφαση του Αυγούστου μετέτρεψε το νησί σε παράδεισο για τους φοροφυγάδες. Άπληστοι αριστοκράτες κατέφτασαν από άλλα μέρη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας φτιάχνοντας εκεί τα αρχοντικά τους.
Με τη φυσική ομορφιά του, τη στρατηγική του θέση, αλλά και τα έργα που είχαν γίνει για την ανάπτυξή του και τη βολικότερη διαμονή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, η Σάμος αποτέλεσε το κοσμικό κέντρο μιας ολόκληρης εποχής. Ηταν μια ενδιαφέρουσα περίοδος, μέρος της Ιστορίας του νησιού που είχε ξεκινήσει αιώνες νωρίτερα.
Περίπου το 5000 π.Χ., στον λόφο πάνω από το λιμάνι της αρχαίας πόλης της Σάμου, το σημερινό Πυθαγόρειο, τοποθετούν οι ειδικοί τα πρώτα ευρήματα κατοίκησης.
Όμως, ο Μεσαίωνας το βρήκε σε άσχημη κατάσταση από τις επιδρομές των πειρατών, αλλά και αργότερα είχε την τύχη των άλλων νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.