Σε περιπέτεια εξελίσσεται η συμπλήρωση της νέου τύπου δήλωσης Περιουσιακής Κατάστασης (το γνωστό ως «πόθεν έσχες») που καλούνται να υποβάλουν έως και τις 15 Ιανουαρίου πάνω από 100.000 υπόχρεοι, κυρίως ένστολοι, δημόσιοι υπάλληλοι, ιατροί του ΕΣΥ κ.λπ.

Από φέτος για πρώτη φορά η συμπλήρωση γίνεται ηλεκτρονικά, αλλά αντί αυτό να απαλλάσσει τους πολίτες από ταλαιπωρία, τους υποβάλλει σε νέα καψόνια.

Ακόμα και όσοι είναι εξοικειωμένοι να σκανάρουν έγγραφα για να τα αποστείλουν συνημμένα (pdf, txt, doc, docx, xls, xlsx, jpg, png κ.λπ.) θα τα βρουν σκούρα με όσα, σε αντίθεση με το παρελθόν, απαιτεί πλέον το νέο σύστημα να δηλώσουν, για παράδειγμα, ακόμα και για αυτοκίνητα ή ακίνητα που εδώ και δεκαετίες έχουν αποκτήσει και τα δήλωναν στο Ε1 και το «πόθεν έσχες» του παρελθόντος, τώρα οι υπόχρεοι θα πρέπει να ψάξουν συμβόλαια και τιμολόγια για να αναγράψουν ξανά την αξία στην οποία τα απέκτησαν, τις πηγές προέλευσης των χρημάτων τους (π.χ. εισοδήματα έτους, αποταμιεύσεις παρελθόντων ετών, κέρδη από λαχεία - παιχνίδια ΟΠΑΠ κ.λπ.), αλλά και πόσα ακριβώς ήταν τα χρήματα από κάθε πηγή! Ενώ δηλαδή τα στοιχεία αυτά είναι ήδη γνωστά στο κράτος και τις ελεγκτικές αρχές (και όταν οι εισαγγελείς που τις επικουρούν ή τις εποπτεύουν μπορούν να έχουν αυτόματη πρόσβαση χωρίς καν την έγκριση του ελεγχόμενου), οι υπόχρεοι πρέπει να κάνουν «ανασκαφές» ή να τρέχουν σε τράπεζες (ενώ πολλές έχουν κλείσει και συγχωνευθεί με άλλες) για να βρουν στοιχεία από παρελθόν και να τα δηλώσουν τώρα.

Για παράδειγμα, αν κάποιος απέκτησε ένα περιουσιακό στοιχείο μετά τον γάμο του, θα πρέπει να θυμάται και να μεταφέρει στη δήλωση τι έδωσε ο ίδιος ή η σύζυγός του από τους μισθούς τους, τι είχαν καθένας πριν από τον γάμο, αν βρήκαν χρήματα από δώρα γάμου ή τι μάζεψαν από κοινού μετά, τι τους έδωσαν οι γονείς τους, τι δάνειο πήραν κ.λπ.

Ακόμα χειρότερα είναι τα πράγματα όταν θα καλούνται να δικαιολογήσουν τα υπόλοιπα από καταθέσεις που είχαν κατά την 31η Δεκεμβρίου 2015 σε τράπεζες.

Στους λογαριασμούς μπορεί να υπήρχαν χρήματα από το 2014 και νωρίτερα και σε αυτά προσθέτονταν τακτικά ή έκτακτα και άλλα χρήματα (όπως η μισθοδοσία κάθε μήνα, χρήματα που μεταφέρονταν από έναν λογαριασμό του υπόχρεου σε άλλον, πληρωμές από ασφαλιστικά ταμεία ή έκτακτα κέρδη από στοιχηματισμό κ.λπ.), ενώ ταυτόχρονα αφαιρούνταν άλλα έξοδα (π.χ., για πληρωμές λογαριασμών, πιστωτικών καρτών, διάφορες αγορές).

Είναι σχεδόν αδύνατον, λοιπόν, να απαντήσει κανείς στην ερώτηση «πόσα χρήματα από τα υπόλοιπα των λογαριασμών προέρχονται από τρέχοντες μισθούς, πόσα από προηγούμενα χρόνια» κ.λπ.

Ενα απλό παράδειγμα μπορεί να δείξει πόσο φαιδρή είναι η έμπνευση που είχαν οι «εγκέφαλοι» της κυβέρνησης που σχεδίασαν το νέο σύστημα «πόθεν έσχες».

Εστω ότι σε κάποιον υπόχρεο είχε απομείνει στο τέλος του 2015 υπόλοιπο καταθέσεων συνολικά 6.000 ευρώ σε δύο διαφορετικές τράπεζες.

Μέσα στη χρονιά εκείνη οι μισθοί του που μπήκαν στην τράπεζα ήταν 12.000 ευρώ, κέρδισε 350 ευρώ από στοιχηματισμό, πούλησε ένα Ι.Χ. αυτοκίνητο για 1.150 ευρώ, ενώ είχε και άλλα 5.500 ευρώ σε καταθέσεις πριν από το 2015 (31/12/2014). Αρα συνολικά κινήθηκαν στους λογαριασμούς του 19.000 ευρώ, από τα οποία τα 13.500 ήταν πρωτογενείς καταθέσεις που εισήλθαν τη χρονιά εκείνη, ενώ τα 5.500 προϋπήρχαν.

Από την άλλη, έστω ότι το ίδιο άτομο δαπάνησε από τις καταθέσεις του μέσα στο 2015 13.000 ευρώ: 1.500 ευρώ για να πληρώσει φόρους, 1.000 ευρώ σε λογαριασμούς ΔΕΚΟ, 8.500 ευρώ για έξοδα σπιτιού κ.λπ. με πιστωτικές κάρτες, ενώ έκανε ανάληψη και άλλα 2.000 ευρώ για διάφορα έξοδα.

Αφού τα υπολογίσει όλα αυτά, θα πρέπει να κρίνει και να αποφασίσει πόσα από τα λεφτά που ξόδεψε κάθε φορά ήταν από χρήματα από τρέχουσα μισθοδοσία, από κέρδη ή εκποίηση περιουσιακού στοιχείου εκείνη τη χρονιά, ή πόσα ήταν από τα έτοιμα που είχε ήδη από το 2014. Μόνο έτσι θα μπορέσει να απαντήσει στο τέλος πόσα χρήματα του απέμειναν το 2015 από κάθε πηγή ξεχωριστά.

Μία λύση που ίσως σκεφτεί ο υπόχρεος για να βγάλει άκρη είναι να καταφύγει στην αρχή των αναλογιών και να κατανείμει χονδρικά τα υπόλοιπα των τραπεζικών λογαριασμών του, με βάση την κατανομή των εισοδημάτων που απέκτησε (π.χ. 30% από εισοδήματα παρελθόντων ετών, 60% από μισθούς της χρονιάς εκείνης, 10% από εκποίηση περιουσιακών στοιχείων και 0,3% από κέρδη).

Αυτά όμως είναι ίσως και αδύνατον να τα υπολογίσει ένας απλός άνθρωπος, αν μάλιστα τα ποσά «μπλέκονταν» ή μεταφέρονταν συχνά μεταξύ των λογαριασμών από τη μία τράπεζα στην άλλη, π.χ. για να πληρώνει την πιστωτική κάρτα του (αν καθυστερούσε να πληρωθεί ο μισθός και δεν επαρκούσε το τρέχον υπόλοιπο καταθέσεων που είχε στην εκδότρια τράπεζα κ.λπ.) ή επειδή επιδίωξε να εξασφαλίσει κάποιο καλύτερο επιτόκιο κ.λπ.

Οι περισσότεροι υπόχρεοι, πάντως, θα δηλώσουν τα ποσά αυτά στην τύχη, όπως και πολλά ακόμη στοιχεία που τους ζητά να συμπληρώσουν το νέο τύπου «πόθεν έσχες».

Επιπλέον, έως και πέρυσι, ο ή η σύζυγος του υπόχρεου υποβολής δηλώσεως «πόθεν έσχες» απλά συνυπέγραφε χειρόγραφα τη δήλωση. Από φέτος όμως πρέπει να μπει με ξεχωριστούς κωδικούς για να δώσει την τελική έγκριση, πριν από την υποβολή της δήλωσης που συμπλήρωσε ο υπόχρεος.

Ετσι δεν θα είναι λίγοι/λίγες οι σύζυγοι που θα χρειαστεί ακόμα και να ταξιδέψουν -αν π.χ. κατοικούν σε χωριά ή σε νησιά και η εφορία τους βρίσκεται μακριά- για να παραλάβουν κλειδάριθμους.

Και η μαζική μετακίνηση αυτή πρέπει να γίνει άμεσα, ενώ θα μπορούσαν, αν είχαν ενημερωθεί εγκαίρως, να το έχουν πράξει ήδη σε κάποια άλλη ευκαιρία και όχι τώρα, επειδή δηλαδή τρέχουν ήδη οι προθεσμίες υποβολής των δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης.

Πώς θα δηλωθούν τα λεφτά στο στρώμα

Σοφία, τύχη αλλά και... καλό ένστικτο πρέπει να έχουν οι υπόχρεοι που θα δηλώσουν στο «πόθεν έσχες» τα λεφτά και τα τιμαλφή που διαθέτουν σπίτι τους ή σε θυρίδες. Ο φόβος της χρεοκοπίας, που έσπρωξε πολλούς να τα κρύψουν, ίσως αποδειχθεί ο καθοριστικός παράγοντας για να τα αποκαλύψουν μέσα στον επόμενο μήνα.

Καταρχήν στις δηλώσεις «πόθεν έσχες» δεν απαιτείται να δηλωθούν μετρητά έως 15.000 ευρώ και τιμαλφή αξίας έως 30.000 ευρώ. Πιθανόν και τα μετρητά έως 20.000 ευρώ ίσως δεν νιώσουν πολλοί την ανάγκη να τα δηλώσουν, αφού εύκολα ξοδεύονται. Η ανησυχία αφορά όμως το ενδεχόμενο να είναι μεγαλύτερα τα ποσά που φυλάσσονται εκτός τραπεζικού συστήματος.

Προφανώς όποιος παραλείψει να δηλώσει τώρα τα μετρητά που έχει «στο στρώμα» θα βρεθεί στη δύσκολη θέση να τα επιστρέψει κάποια στιγμή σε τράπεζα, ακόμα και αν έχει φυλάξει τα παραστατικά των αναλήψεων που έχει κάνει το 2014 ή ακόμα και το 2010.

Επιπλέον, όσοι θέλουν να προβούν σε μια μεγάλη αγορά επειδή θεωρούν ότι αποτελεί ευκαιρία ή ότι επέστρεψε η ασφάλεια στη χώρα, θα βρεθούν εκτεθειμένοι σε περίπτωση που δεν τα έχουν δηλώσει. Ούτως ή άλλως, είναι συνήθης πρακτική της Εφορίας να θεωρεί «μαύρες» τις αγορές ή τις καταθέσεις με μετρητά, ακόμα και αν υπάρχουν αποδείξεις ότι ήταν τα ίδια χρήματα με αυτά που είχε και πριν κάποιος σε καταθέσεις του.

Αυτό σημαίνει ότι αν δεν αλλάξει στάση η Εφορία, δεν θα είναι εύκολο να γλιτώσει κάποιος από τον κίνδυνο να του κατασχεθούν τα χρήματα ως «αγνώστου προελεύσεως πλουτισμός». Από την άλλη, αρκετοί φοβούνται ότι δεν έχει ξεπεραστεί ακόμη ο κίνδυνος του Grexit. Αρα μπορεί να θεωρήσουν ότι αν δηλώσουν τα ποσά που σήκωσαν από τις τράπεζες σε εποχές μεγάλης κρίσης, θα δώσουν στόχο στο κράτος -και ίσως όχι μόνο- που θα τους εντοπίσει για να τους τα πάρει μελλοντικά με άλλον τρόπο.

Για τα τιμαλφή και τα κοσμήματα, πάντως, τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα, καθώς δεν υπάρχει σταθερός και αξιόπιστος μηχανισμός αποτίμησής τους - ειδικά αν κρύβονται υπό τον φόβο κλοπής. Για τη δήλωσή τους -αν η αξία τους ξεπερνά τα 30.000 ευρώ- απαιτούνται:

- Σχετικό παραστατικό αγοράς.

- Πράξη βεβαίωσης φόρου λόγω κληρονομιάς, δωρεάς, γονικής παροχής ή προίκας κατά τον χρόνο απόκτησής τους

- Ασφαλιστήριο της αξίας τους κατά κλοπής, πυρκαγιάς και λοιπών κινδύνων.

Αν δεν υπάρχουν αυτά ή πρόκειται περί οικογενειακών κειμηλίων (από γονείς, παππούδες κ.λπ.) όσοι θα υποβληθούν σε έλεγχο «πόθεν έσχες» δεν χρειάζεται να τα αναγράψουν.