Όσοι έχουνε δημοσιεύσει πολιτικές ή οικονομικές απόψεις στο διαδίκτυο ή σε έντυπα και όσοι εκφέρουν δημόσιο λόγο στην τηλεόραση, σίγουρα θα έχουν νιώσει μια κάποια "συμμετοχή" στα δρώμενα.
Είτε αμοίβεσαι είτε όχι, είτε είσαι δημοσιογράφος, αναλυτής (οικονομολόγος, πολιτικός επιστήμονας π.χ.) ή ακόμα και απλός συγγραφέας στον δικτυακό σου χώρο, νιώθεις ότι παίρνεις μέρος στο "μεγάλο παίγνιο".
Όταν γράφεις ή μιλάς για την οικονομία, την πολιτική,τις διεθνείς σχέσεις, δεν μπορείς να αποφύγεις τον πειρασμό : νιώθεις σαν να είσαι μέσα στην Ιστορία, μέσα στα πράγματα για τα οποία μιλάς και γράφεις.
Του Ηλία Καραβόλια
Με την ολοκληρωτική επικράτηση του διαδικτύου στην καθημερινότητα μας, κρατώντας το smartphone στο χέρι σου συμμετέχεις στη ροή των γεγονότων. Κάποια ειδοποίηση για έκτακτες ειδήσεις θα δονήσει το κινητό σου και αμέσως μπορείς να σχολιάσεις: twitter, facebook, emails, γίνονται ιμάντες μεταφοράς της δικής σου άποψης για τα πράγματα. Comments εδώ και τώρα πηγαινοέρχονται και σε βάζουν εντός των δρώμενων.
Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία το άτομο μπαινοβγαίνει από την κοινωνία (ή από κάποιες εκδοχές της) κάθε λεπτό, κάθε στιγμή.
Στο χέρι σου υπάρχει η ισχύς της Δημοκρατίας. Σχολιάζεις, παίρνεις θέση, παροτρύνεις, ξεσηκώνεις, καθοδηγείς. Αρκεί να σε ακολουθούν 'φίλοι'. Δικτυωμένος στην ροή του άυλου χρυσού, στο βασίλειο της πληροφορίας δηλαδή, ανταλλάσσεις απόψεις και παίρνεις θέση. Ψηφίζεις με τα like, ψηφίζεσαι με τα follow.
Αμεσο-δημοκρατία σε ρυθμούς απίστευτης ταχύτητας και αδιανόητες ,ακόμα και πριν λίγα χρόνια, συνθήκες παρέμβασης στο γίνεσθαι, στο παρόν. Με συνεχή εξέλιξη, η υψηλή τεχνολογία δίνει νέες διαστάσεις για διαδραστικότητα, εικονική πραγματικότητα, on line παρουσία και συμμετοχή παντού, για τα πάντα, από τους πάντες.
Πόσο καλά όμως ξέρεις αυτό που περνάει μπροστά σου ; Και πόσο είσαι σίγουρος ότι έχει ισχυρό φορτίο αλήθειας; Η αντικειμενικότητα πάει για λίγο στην άκρη καθ ότι η συμμετοχή σου στην ιστορία που γράφεται εδώ και τώρα, αυτή που βλέπεις στο gadget που κρατάς, είναι το σημαντικό.
Το να αναλύεις σήμερα πχ. το γεωπολιτικό σκηνικό ,στέλνοντας ένα tweet και κάνοντας post στο facebook , μοιάζει με ταινία στην οποία έχεις ρόλο, έχεις θέση, έχεις φωνή. Άσχετα αν γνωρίζεις ή όχι τις σκέψεις στο επιτελείο του Putin ή του Εrdogan, μπορείς να ''κρατάς'' δέσμια την πραγματικότητα των σχέσεων τους μέχρι αυτή να έλθει στα μέτρα σου.
Στο πολυετές σκηνικό της ελληνικής οικονομικής κρίσης, π.χ, οι ειδικοί περισσεύουν. Είτε έχεις διαχειριστεί λεφτά διεθνώς και ξέρεις από ρίσκο χώρας( country risk), είτε έχεις απλά μπεί σε έναν τέτοιο ρόλο ,επειδή απλά διδάχθηκες αυτό που σχολιάζεις, και η προσδοκία συμμετοχής σου ήταν υψηλή,μπορείς ελεύθερα να καταθέσεις την άποψη σου.
Υγιές, δημοκρατικό και καθ όλα χρήσιμο σε μια εποχή που ο πλουραλισμός πρέπει να είναι πανταχού παρών.
Το ερώτημα είναι όμως πού ακριβώς εισάγεις την επιθυμία σου στην ανάλυση, πόσο ακριβώς έχεις αξιολογήσει την προσδοκία επιβεβαίωσης των θέσεων σου και ποια είναι η απόκλιση σου από την πραγματικότητα. Και στην Οικονομία υπάρχει πραγματικότητα: μεγέθη και ημερομηνίες, αριθμοί και χρόνος.
Ανάλογα είναι τα πράγματα για τον ιστορικό και τον πολιτικό επιστήμονα: τα ντοκουμέντα είναι εκεί και περιμένουν να διαβαστούν, είτε ανήκουν στο παρελθόν είτε αναμένονται στο μέλλον.
Αυτή λοιπόν η διάσταση της σύγχρονης υπερεκθετικού βαθμού ανάλυσης των πάντων από τους πάντες, αποτελεί την πρώτη ύλη του οικονομικό-πολιτικού συστήματος. "Είσαι μέσα, συμμετέχεις, συναποφασίζεις, συνδιαμορφώνεις, επιλέγεις, ακυρώνεις". Αυτό το κίνητρο μοιάζει αρκετό για να νιώσεις πολίτης, φορολογούμενος, ψηφοφόρος, καταναλωτής, επενδυτής.
Το ζητούμενο είναι όμως το αντίτιμο που δεν φαίνεται. Και αναφέρομαι για την ογκωδέστατη συλλογή πληροφοριών για το άτομο, τις τάξεις, τις φυλές, τις κοινωνίες, από τους νέους μεγάλους αυτοκράτορες της ανθρωπότητας.
Ο Καίσαρας και οι αγκιτάτορες μπορεί να μην φαίνονται στο βασίλειο της Google, στο Facebook και στο Twitter όμως η αυτοκρατορία υπάρχει( βλ. τριλογία διαφόρων εκδόσεων των Hardt- Negri, Αυτοκρατορία- Πλήθος - Κοινοπολιτεία) Κατέχει ''εδάφη''(χρόνο, ιδιωτικότητα, πληροφορίες) και συνεχώς επεκτείνεται, σαν μεγάλη πολεμική μηχανή( βλ. A Τhousand Plateaus :Capitalism and Schizophrenia ,Deleuze-Guattari, Continuum,London)
Σε αυτή την επέκταση δεν μπορείς παρά να συμμετέχεις. Ακολουθείς την ιστορία της και νιώθεις ότι ένα μικρό έστω μέρος της το γράφεις και εσύ. Ακόμα και αν απλά γράφεις μια 'καληνύχτα' ή εύχεσαι ΄'χρόνια πολλά' . Ακόμα και αν προβάλλεις συναισθήματα που σε κοινωνικοποιούν διαδικτυακά και -γιατί όχι- σφυρηλατούν φιλίες και σχέσεις. Όλα θεμιτά, όλα επιτρεπτά.
Αυτό όμως που πρέπει να αποφευχθεί είναι ο εθισμός στην ψευδαίσθηση της παντογνωσίας γύρω μας. Ό επικίνδυνος εναγκαλισμός εξοικείωσης με τα δρώμενα που δεν μας επιτρέπει να δούμε πίσω από τα λογισμικά των social media. Εκεί ακριβώς, πίσω από τις κουρτίνες του διαδικτύου, με ένα log in ,με ένα ατομικό και μοναδικό password, εισέρχεσαι στην απατηλή στρατόσφαιρα της προστατευμένης σου ιδιωτικότητας. Αυτή η ψευδαίσθηση της παντογνωσίας και του ελέγχου της ιδιωτικής σου ζωής, είναι ο βασικός πυλώνας του virtual imperium.
Οι κοινωνίες ζουν και θα αναπτύσσονται υπο την σκέπη της μεγάλης αυτής εικονικής αυτοκρατορίας. Η μεγάλη ανατροπή στον κόσμο περιλαμβάνει την μικρή συμμετοχή του καθενός. Τα άτομα μπαίνουν, βγαίνουν, συνδέονται, αποσυνδέονται και εκφέρουν λόγο, γράφουν τις θέσεις τους, συζητούν σε ομάδες. Μια νέα μορφή Δημοκρατίας στήθηκε ήδη στις ψηφιακές πλατείες και τα ''παλάτια'' ανησυχούν. Όταν αγοράζεις και ψηφίζεις, όταν καταναλώνεις εικόνες, θεάματα και χρόνο, πολύ χρόνο, τότε γίνεσαι ατομικός παραγωγός στο μεγάλο διαδικτυακό εργοστάσιο της πληροφορίας.
Όμως, τα big data που συγκεντρώνονται στους υπερυπολογιστές των μεγάλων ιντερνετικών εταιρειών, δεν έχουν πολλές εθνικές διευθύνσεις. Ναι, καλά κατάλαβες. Ανήκουν στο ''πλανητικό έδαφος'', στον έλεγχο και στην ''διακριτική'' ευχέρεια της υπερδύναμης στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού...
* Η Εικονική Αυτοκρατορία είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου του Renato Curcio (εκδόσεις Ελευθεριακή Κουλτούρα)