Στις 5 Ιουλίου 1943 το Μεγάλο Συμβούλιο του Φασισμού αποφάσιζε την ανατροπή του Ιταλού δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι και τη σύλληψή του. Ο Μουσολίνι είχε εγκαταλειφθεί από τους δικούς του ανθρώπους εξαιτίας των αποτυχιών της χώρας του στον πόλεμο.
Ο Ρουμάνος δικτάτορας Νικολάε Τσαουσέσκου συνελήφθη στη διάρκεια της εξέγερσης του Δεκεμβρίου 1989 από στρατιωτικούς του δικού του καθεστώτος που στο μεταξύ είχαν αλλάξει στρατόπεδο και εκτελέστηκε μαζί με τη σύζυγό του Έλενα στις 25 Δεκεμβρίου 1989. Ο Τσαουσέσκου είχε εγκαταλειφθεί από όλους σχεδόν τους συνεργάτες του ύστερα από την αποτυχία μιας μαζικής συγκέντρωσης που είχε ο ίδιος οργανώσει μπροστά στο Προεδρικό μέγαρο. Πρόεδρος της δημοκρατικής πλέον Ρουμανίας εκλέχτηκε ο Ίον Ιλιέσκου, σημαίνον στέλεχος του καθεστώτος.
Ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, κατηγορούμενος για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, εγκαταλείφθηκε από τους δικούς του στρατηγούς στη διάρκεια των μαζικών διαδηλώσεων του Φθινοπώρου 2000, και συνελήφθη την 1η Απριλίου 2001.
Δεν είναι αυτή η τύχη όλων των δικτατόρων. Είναι όμως γεγονός ότι στις δικτατορίες ολοκληρωτικού τύπου μπορεί να φαίνεται ότι υπάρχει ησυχία και πολιτική στασιμότητα όμως υπόγεια δρουν ανατρεπτικές δυνάμεις, ομάδες συμφερόντων αντίθετες με την ομάδα αυτού που ασκεί την εξουσία, εξυφαίνονται συνομωσίες και ενεργοποιούνται διαδικασίες αλλαγής.
Το ερώτημα που τις τελευταίες εβδομάδες πλανάται επάνω από τις αποτυχίες του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία, είναι εάν και το καθεστώς του Βλαντίμιρ Πούτιν μπορεί να ανατραπεί. Από ποιους; Τους υπερασπιστές της Ειρήνης στη Ρωσία; Τους διαφωνούντες και δημοκράτες; Δεν είναι δύσκολο να αποκλειστούν αυτοί, όσο και αν θα μας άρεσε το αντίθετο στην δημοκρατική Δύση, από οποιοδήποτε σενάριο για την μετα-Πούτιν εποχή.
Τότε, ποιοι θα μπορούσαν να ανατρέψουν έναν άνθρωπο που ήρθε στην εξουσία μέσα από αιματηρές συνομωσίες και βομβιστικές ενέργειες που στοίχισαν τη ζωή ανυποψίαστων κατοίκων των μεγάλων πόλεων της Ρωσίας και προκάλεσαν την καταστροφή μιας χώρας – της Τσετσενίας – και της πρωτεύουσας της Γκρόζνι;
Μια μεγάλης έκτασης αποτυχία
Είναι γεγονός ότι ο Πούτιν απέτυχε στο αρχικό του σχέδιο, να εκφοβίσει την ουκρανική κυβέρνηση και μαζί της τη Δύση. Απέτυχε και στο δεύτερο σχέδιο: την εισβολή και ταχεία ήττα του ουκρανικού στρατού και την αντικατάσταση της δημοκρατικά εκλεγμένης ηγεσίας της από μια κυβέρνηση τύπου «Κουίσλινγκ».
Πράγματι, η Ρωσία έχει υποστεί βαριά πλήγματα, έχει χάσει μεταξύ 9 και 15 χιλιάδες στρατιώτες, πολλά αεροπλάνα και ελικόπτερα, πυροβόλα και άρματα μάχης. Οι εικόνες από την μάχη που δόθηκε στις αρχές Μαρτίου στην στρατηγικής σημασίας κωμόπολη των 35 χιλιάδων κατοίκων Voznesensk, όπου πολιτοφύλακες, στρατιώτες και οπλισμένοι κάτοικοι απέκρουσαν μεγάλη ρωσική δύναμη, είναι ενδεικτικές των αποτυχιών των Ρώσων.
Ο Πούτιν έχει ρίξει στη μάχη το 50% των δυνάμεών του. Αν λάβουμε υπόψη τις χιλιάδες νεκρούς στρατιώτες, τις χιλιάδες τραυματισμένους, αιχμαλώτους και λιποτάκτες, έχει ήδη τεθεί εκτός μάχης το 15% περίπου του ρωσικού στρατού. Και όχι μόνο αυτό. Σε μερικές περιπτώσεις ο ουκρανικός στρατός όχι μόνο απέκρουσε τους εισβολείς αλλά ανακατέλαβε εδάφη όπως την κωμόπολη Μακάριβ – 60 χιλιόμετρα στα δυτικά του Κιέβου – στην οποία η ουκρανική σημαία υψώθηκε πάλι στις 22 Μαρτίου.
Όπως έγραψε ο έμπειρος δημοσιογράφος της The Wall Street Journal Yaroslav Trofimov η εφημερίδα του καθεστώτος Komsomolskaya Pravda δημοσίευσε στις 21 Μαρτίου ότι σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο άμυνας στην Ουκρανία σκοτώθηκαν 9,861 Ρώσοι στρατιώτες και τραυματίστηκαν 16,153 (οι επίσημες πηγές έδιναν στις 2 Μαρτίου μόλις 498 νεκρούς στρατιώτες). Λίγες ώρες μετά η δημοσίευση εξαφανίστηκε – όχι πριν κρατηθούν φωτογραφίες. Επίσης, έξι Ρώσοι στρατηγοί έπεσαν στο πεδίο της μάχης. Έξι στρατηγοί!
Ο Πούτιν κατάφερε ακόμα μέσα σε τέσσερις εβδομάδες να δείξει σε όλον τον κόσμο ότι η Ρωσία δεν είναι πλέον υπερδύναμη αλλά μια περιφερειακή δύναμη που γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνη λόγω των πυρηνικών όπλων που διαθέτει. Ως εκ τούτου είναι μια δύναμη που κανείς από τους μεγάλους δεν θέλει πια στα πόδια του.
Ο Πούτιν κατάφερε να απομονώσει διεθνώς τη χώρα του και να της επιφέρει τεράστια οικονομική καταστροφή. Ο τόσο σημαντικός γι’ αυτόν «ζωτικός χώρος» έχει χαθεί ή όλα δείχνουν ότι σύντομα θα περάσει σε άλλες σφαίρες οικονομικής επιρροής. Στη Λευκορωσία ο πιστός σε αυτόν δικτάτορας Αλεξάντερ Λουκασένκο αντιμετωπίζει μια υπόγεια αμφισβήτηση τόσο στον στρατό όσο και στην κοινωνία. Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας θα ανοίξουν οριστικά στις οικονομίες της Κίνας, της Δύσης και ίσως διασώσουν οικονομικά το καθεστώτος του Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία.
Επιπλέον, η ομάδα των ολιγαρχών την οποία στηρίζει το καθεστώς του Πούτιν έχει επίσης υποστεί μεγάλα οικονομικά πλήγματα.
Από την αρχή της εισβολής ο ρωσικός στρατός δεν κάνει άλλο από αυτό που ξέρει καλύτερα. Να βομβαρδίζει αμάχους και να προκαλεί θύματα ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό. Η εισβολή στην Γεωργία το 2008 και η καταστροφή της πόλης Χαλέπι στη Συρία το 2015 έγιναν ακριβώς με αυτή τη συνταγή. Βομβαρδισμός σχολείων, νοσοκομείων και κατοικιών για να προκληθεί πανικός.
Το καθεστώς κλυδωνίζεται;
Το καθεστώς Πούτιν δεν είναι μια μονοκόμματη απολυταρχικού τύπου εξουσία. Ο Πούτιν δεν είναι ο Βασιλιάς Ήλιος όσο διευρυμένες και αν είναι οι εξουσίες του. Στηρίζεται από την δική του ομάδα η οποία πιθανόν να ήταν η πιο ισχυρή στη Ρωσία, αλλά υπάρχουν και άλλες ομάδες με τι οποίες όλα αυτά τα χρόνια συνεργαζόταν και εξασφάλιζε υποστήριξη όπως είναι η ομάδα των ανθρώπων του πρώην προέδρου Μπορίς Γιέλτσιν. Υπάρχουν επίσης ομάδες που διατηρούν παράλληλες εξουσίες και βρίσκονται σε συνεχή τριβή με την ομάδα Πούτιν όπως μεγάλα τμήματα της FSB (Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας).
Και τώρα; Για πόσο καιρό οι συμμαχίες αυτές θα διατηρηθούν όταν τα συμφέροντα διαφορετικών ομάδων απειλούνται συλλογικά;
Την ημέρα που ο Πούτιν σε ζωντανή τηλεοπτική σύνδεση και με ύφος τζογαδόρου έδωσε εντολή στον υπουργό άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού και τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγό Βαλέρι Γκερασίμοφ να θέσουν σε ετοιμότητα το πυρηνικό οπλοστάσιο της Ρωσίας, ίσως άρχισε η αντίστροφή μέτρηση για το καθεστώς του.
Οι αντιδράσεις του Πούτιν ίσως να μην δείχνουν πανικό όπως όσοι τον θαυμάζουν υποστηρίζουν, αλλά αφήνουν να φανεί τουλάχιστον η έντονη ανησυχία του. Σε πρόσφατο διάγγελμά του ανήγγειλε ότι τώρα θα ασχοληθεί με την «πέμπτη φάλαγγα» των υποστηρικτών της δημοκρατίας και «πρακτόρων της Δύσης» που δρουν στη Ρωσία. Οργάνωσε επίσης μια συγκέντρωση 200 χιλιάδων σε στάδιο για την επέτειο της προσάρτησης της Κριμαίας. Και οι δυο περιπτώσεις δείχνουν ότι κάτι δεν πάει καλά για τον Πούτιν.
Πράγματι στις 11 Μαρτίου τέθηκαν σε κατ’ οίκο περιορισμό ο επικεφαλής της 5ης διεύθυνσης της FSB Sergey Beseda και ο υπαρχηγός του Anatoly Bolyukh, ενώ αναφέρθηκαν από έγκυρες δημοσιογραφικές πηγές πολλές συλλήψεις στελεχών της FSB. Αναφέρεται επίσης ότι ο Πούτιν έχει αντικαταστήσει τουλάχιστον οκτώ στρατηγούς.
Ο Beseda δεν είναι κάποιος τυχαίος στην ιεραρχία και θεωρείται από τους έμπιστους του Πούτιν. Ήταν υπεύθυνος των προσπαθειών να σταματήσει η εξέγερση του Ευρωμαϊντάν το 2014 και αργότερα να ανατραπεί ο Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Για την δράση του στην Ουκρανία το 2014 το όνομά του περιλήφθηκε στον κατάλογο κυρώσεων που επέβαλε στη Ρωσία η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Λίγες ημέρες αργότερα ήρθε η σειρά του υπαρχηγού της Εθνικής Φρουράς (Rosgvardia) στρατηγού Ρόμαν Γκαβρίλοφ τον οποίο συνέλαβε το τμήμα αντικατασκοπίας της FSB. Το νέο διαδόθηκε από τον δημοσιογράφο Christo Grozev της ερευνητικής ιστοσελίδας Bellingcat, διαψεύσθηκε αρχικά και τελικά επιβεβαιώθηκε από επίσημες πηγές η «απόλυσή του».
Η Εθνική Φρουρά έχει υποστεί από τις πιο σοβαρές απώλειες στην Ουκρανία. Οι λόγοι της σύλληψης του παραμένουν ακόμα σκοτεινοί. Από τις κατηγορίες που διέρρευσαν μια αφορά στη «διαφυγή σημαντικών πληροφοριών» και άλλη στην «κατασπατάληση καυσίμων»! Υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο η σύλληψη να μην διατάχθηκε από τον Πούτιν, του οποίου ο Γκαβρίλοφ ήταν από τους προστατευόμενους, αλλά να είναι αποτέλεσμα ανεξάρτητης επιχείρησης της FSB.
Όλα αυτά δεν αποδεικνύουν ότι ο Πούτιν απειλείται με πτώση. Αλλά είναι σημαντικές ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά στο εσωτερικό του καθεστώτος. Αν κάτι συμβεί, θα συμβεί ξαφνικά και θα προέρχεται από τα μέσα.
Το διάγγελμα του Πούτιν αποκαλύπτει ότι ανησυχία υπάρχει και προέρχεται από τους εσωτερικούς εχθρούς.
Όπως έγραφε στο Twitter η Ρωσίδα αναλύτρια Tatiana Stanovaya «υπάρχει μια γενική αίσθηση ότι αντικειμενικά, μια διάσπαση έχει ήδη συμβεί στις ρωσικές ελίτ: οι πρώην ολιγάρχες του Γιέλτσιν εναντίον των συντηρητικών ελίτ του Πούτιν».
(*) Ο Θεόδωρος Μπενάκης είναι γεωπολιτικός αναλυτής Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης
Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
