Ποια είναι τα όρια για ένα κράτος - μαφία;

Υπάρχουν χειρότερα πράγματα από το να μπαίνει κάποιος στη φυλακή.

Μιχαήλ Χοντορκόφσκι

Το ένταλμα τον βρήκε στην ήσυχη πόλη Σαράτοφ, δίπλα στο ποτάμι. Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, ο σαραντάχρονος πρώην ακτιβιστής της κομμουνιστικής νεολαίας, που είχε εκμεταλλευτεί την ιδιωτικοποίηση των κρατικών μονοπωλίων για να χτίσει μια αυτοκρατορία πετρελαίου, βρισκόταν σε περιοδεία στην περιοχή του ποταμού Βόλγα, όπου είχε προγραμματίσει διάφορες ομιλίες.

Σε ένα διάλειμμα ανάμεσα στις υποχρεώσεις του ο δικηγόρος του τηλεφώνησε με δυσοίωνα νέα. Το γραφείο του γενικού εισαγγελέα ζητούσε να τον ανακρίνει ξανά. Και άλλα άσχημα νέα θα ακολουθούσαν την ίδια μέρα. Οι Αρχές εισέβαλαν στο γραφείο των πολιτικών συμβούλων οι οποίοι εργάζονταν για το Γιάμπλοκο, το δημοκρατικό κόμμα που χρηματοδοτούσε ο Χοντορκόφσκι. Όταν ο Χοντορκόφσκι έφτασε στο ξενοδοχείο του εκείνο το βράδυ, βρήκε ένα αντίγραφο του εντάλματος να τον περιμένει στο φαξ. Είχε την εντολή να παρουσιαστεί στο γραφείο του εισαγγελέα για να δώσει κατάθεση. Μόνο που υπήρχε ένα ορθογραφικό λάθος. Στη ρωσική λέξη «σβιντίτελ», που σημαίνει «μάρτυρας», έλειπε ένα γράμμα, έτσι εμφανιζόταν ως «σιντίτελ», που σημαίνει «κρατούμενος». Κάποιοι από το περιβάλλον του δισεκατομμυριούχου γέλασαν νευρικά με το λάθος.

Στο δείπνο στο εστιατόριο του ξενοδοχείου το ίδιο βράδυ η βότκα έρεε άφθονη, κάποιοι προσπαθούσαν να κρύψουν τους φόβους τους. Ο Χοντορκόφσκι σταμάτησε για μια στιγμή στο τραπέζι τους και τους μάλωσε σε ήπιο τόνο.

«Γιατί πίνετε;» ρώτησε εύθυμα. «Το ένταλμα δεν εκδόθηκε για σας».

Μικρόσωμος, με κοντοκουρεμένα μαλλιά, ελαφρώς γκριζαρισμένα, επίμονο βλέμμα, γυαλιά χωρίς σκελετό στους φακούς και με προτίμηση στα πουλόβερ, αντί για τα κοστούμια, ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι δεν ταίριαζε καθόλου στην εικόνα ενός τιτάνα των επιχειρήσεων που είχε τη δύναμη, αλλά και την υπεροψία να τα βάλει με το ίδιο το κράτος. Παρ' ότι διέθετε μια περιουσία που ξεπερνούσε τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια και μια τεράστια εταιρία πετρελαίου με 100.000 εργαζομένους, έδειχνε αλλόκοτα συνεσταλμένος. Τα χρήματα όμως είχαν έναν τρόπο να μεταμορφώνουν τους ανθρώπους στη νέα Ρωσία, και ο Χοντορκόφσκι είχε περισσότερα από οποιονδήποτε άλλον. Έως τα γενέθλιά του, το 2003, ο Χοντορκόφσκι ήταν ο δεύτερος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο κάτω των 40 ετών.

Ξαφνικά, είχε βρεθεί να κονταροχτυπιέται με τους Ρώσους εισαγγελείς σε μια αντιπαράθεση με το Κρεμλίνο του Βλαντίμιρ Πούτιν στην οποία διακυβεύονταν τεράστια συμφέροντα.

Και αυτά τα συμφέροντα ο νέος τότε δισεκατομμυριούχος, έκανε το λάθος να τα ερμηνεύσει με κριτήρια τα οποία ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχε γραμμένα στα παλαιότερα των υποδημάτων του. Έτσι δεν πήρε στα σοβαρά τη συμβουλή κάποιων καλών του φίλων, που του έλεγαν να φύγει από τη Ρωσία και να μη γυρίσει.

Ο Χοντορκόφσκι όμως είχε αρνηθεί. Πίστευε ότι είχε έναν προστάτη στον οποίο μπορούσε να βασιστεί μες στο Κρεμλίνο - τον προσωπάρχη του Πούτιν, Αλεξάντρ Βολόσιν, που είχε υποσχεθεί στον Χοντορκόφσκι ότι δε θα συλλαμβανόταν. Έτσι, αγνόησε την τελευταία βολή από το γραφείο του εισαγγελέα και λίγες ώρες αργότερα συλλαμβανόταν στη Σιβηρία, υπό εξευτελιστικές συνθήκες γιατί αυτή ήταν η εντολή του Πούτιν. Η εταιρεία του Vukos διαλυόταν, ο ίδιος έμενε 10 χρόνια στη φυλακή, για φοροδιαφυγή, και σήμερα κατοικεί στην Ελβετία, υπό την απειλή της δολοφονίας του αν ξαναανακατευθεί με τη ρωσική πολιτική και οικονομία.

Πολύ ευγενικά και με άφθονο χιούμορ, πριν τρία χρόνια, σε κάποιους δημοσιογράφους, δήλωνε ότι ο Πούτιν είναι «ο αρχηγός μιας αγέλης», η οποία κυριολεκτικά νέμεται τη Ρωσία και όσο θα γερνά τόσο πιο επικίνδυνος θα γίνεται. «Αν οι δυτικοί ηγέτες δεν καταλάβουν με ποιον έχουν να κάνουν, θα το πληρώσουν ακριβά». Ακόμα χειρότερα ο ρωσικός λαός θα πηγαίνει συνεχώς πολλά χρόνια πίσω.

Περίπου στα ίδια συμπεράσματα καταλήγουν και οι δημοσιογράφοι Peter Eleftherios Baker και Susan Glaser, ανταποκριτές της εφημερίδας Washington Port στη Μόσχα από το 2001 έως το 2004. Στο βιβλίο τους «Απόλυτο Σχέδιο Πούτιν» (Εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί, 2007), περιγράφουν με αποκαλυπτικές λεπτομέρειες, πως ο άλλοτε αξιωματικός της KGB, ευνόησε τη διείσδυση βετεράνων των μυστικών υπηρεσιών στο Κρεμλίνο, δημιούργησε την κάστα των «σιλοβίκι» και μη κρύβοντας τη βαθειά του απέχθεια προς δημοκρατικούς θεσμούς και ηθικές αρχές, έχει δημιουργήσει ένα απόλυτα διεφθαρμένο και αδίστακτο σύστημα εξουσίας.

Ένα σύστημα το οποίο όντως, μόνον αν του κόψει κανείς την πρόσβαση στο χρήμα θα μπορέσει να το αντιμετωπίσει... Συνεπώς, την γεωπολιτική κανονικότητα, καλό είναι για πολλά χρόνια να την ξεχάσουμε... Και ο νοών νοείτω.