Πώς αντιδρά η Ελλάδα στην παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών

Η νεοεκλεγείσα πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα σε σύμπνοια με τον επίσης πρόεδρο του εθνικιστικού κόμματος VMRO και εν δυνάμει νέο μέλλοντα πρωθυπουργό Χρίστιαν Μιτσκόσκι σε προφορικές δημόσιες δηλώσεις τους (η πρώτη μάλιστα, κατά την ορκωμοσία της) αναφέρθηκαν στην χώρα τους ως «Μακεδονία», και στο αναφαίρετο «ατομικό δικαίωμα τους αυτοδιάθεσης και αυτοπροσδιορισμού», να αναφέρονται γραπτώς μεν έναντι εσωτερικών και εξωτερικών διεθνών θεσμών με το συνταγματικό της όνομα «Βόρεια Μακεδονία» αλλά προφορικά να αναφέρονται σε αυτήν ως απλώς «Μακεδονία»!!. Επίσης ότι αυτό είναι «σύμφωνο με τις ευρωπαϊκές αξίες.»

Τα πιο πάνω αποτελούν σαφώς εκ μέρους των και εκ μέρους της χώρας των, κατάφορη και ουσιώδη παραβίαση της Συνθήκης των Πρεσπών, σύμφωνα και με το άρθρο 60 της συμβάσεως της Βιέννης που διέπει το νομικό καθεστώς διεθνών συνθηκών, και δίνει την δυνατότητα στο θιγόμενο μέρος ακόμα και καταγγελίας της συνθήκης αυτής.

Το αν αυτό είναι επιθυμητό και αποτελεί συμφέρουσα επιλογή της Ελλάδος εξετάζεται πιο κάτω.

Όταν πρόεδρος και πρωθυπουργός μιας χώρας εμφανίζονται υπό την επίσημη αυτή ιδιότητα και δηλώνουν δημόσια οτιδήποτε, το κάνουν εμφανιζόμενοι υπό την επίσημη αυτή ιδιότητα τους και εκπροσωπούν τον θεσμό αυτόν που εκπροσωπούν. Δηλαδή της Προέδρου και του εντολοδόχου Πρωθυπουργού της χώρας αυτής. Είναι άλλο σε κάποια φιλική ή οικογενειακή συγκέντρωση τους να αναφέρουν την χώρα τους με το όνομα Μακεδονία -χωρίς να έχει δοθεί οποιαδήποτε δημοσιότητα σε αυτό- και άλλο να εκφράζονται σαν θεσμικοί παράγοντες δημόσια. Εκεί μιλούν σαν θεσμοί και όχι σαν πρόσωπα.

ΓΙΑΤΙ Η ΕΛΛΕΙΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΩΝ ΠΡΕΣΠΩΝ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΓΙΑ Ε.Ε. ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ

Στην τότε ΠΓΔΜ (νυν Β. Μακεδονία) έχει δοθεί ήδη από το 2005 (όπως και στις Αλβανία, Μαυροβούνιο, Σερβία, Τουρκία) καθεστώς «υπό ένταξη χώρας» στην Ε.Ε.

Τόσο όμως η απόφαση του συμβουλίου της Ε.Ε. τον Ιούνιο 2008 όσο και του ΝΑΤΟ τον Απρίλιο 2008 στο Βουκουρέστι (μετά από ένσταση της Ελλάδος) έθεσαν σαν όρο πριν την έναρξη διαδικασίας ή ορισμού ημερομηνίας έναρξης διαπραγματεύσεων ένταξης στην Ε.Ε. και πριν να υποβληθεί αίτημα για την ένταξη στο ΝΑΤΟ για την ΠΓΔΜ, να υπάρξει συμφωνία με την Ελλάδα για το θέμα του ονόματος στα πλαίσια της αρχής της καλής γειτονίας των εμπλεκομένων.

Μετά το ναυάγιο της προσπάθειας του 2008 και αυτής που ακολούθησε με πρωτοβουλία της Ελλάδος το 2012, το θέμα αναζωπυρώθηκε δέκα χρόνια μετά, τυπικά με πρωτοβουλία του κ. Νίμιτς αλλά προφανώς ουσιαστικά από το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε..

Οι γεωστρατηγικοί λόγοι προφανώς είναι:

(1) Ο έλεγχος από τους Δυτικούς Συνασπισμούς των περιοχών των δυτικών Βαλκανίων με το δεδομένο των θυλάκων εκτροφής Ισλαμιστών, Τζιχαντιστών, Ιμάμηδων στρατολογίας Τζιχαντιστών, και εν γένει επιρροής του Ισλάμ μέσω κονδυλίων της Σαουδικής Αραβίας στις περιοχές αυτές (ιδίως σε Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο κ.λπ.). Το ίδιο και της εκεί επιρροής της Τουρκίας.

(2) Η ανάγκη αντιμετώπισης από την Δύση της δυναμικής της Ρωσίας στα πλαίσια και της αντιπαράθεσης με την τελευταία στο ουκρανικό αλλά και στα θέματα με τις όμορες με αυτήν χώρες της ανατολικής Ευρώπης (για τα αντιπυραυλικά συστήματα εκεί του ΝΑΤΟ). (Να μην ξεχνάμε ότι οι χώρες αυτές των δυτικών Βαλκανίων, πλην Αλβανίας, αποτελούσαν μέρος της Γιουγκοσλαβίας, δορυφόρου της Σοβιετικής Ένωσης.) (3) Κίνητρο επίσης είναι και άλλες παράμετροι όπως αυτή της στρατιωτικής συνεισφοράς εκ μέρους των χωρών αυτών και της οικονομικής εκμετάλλευσης ή γεωπολιτικής εκμετάλλευσης των εδαφών τους. Όλα αυτά προϋποθέτουν την ακεραιότητα και συνοχή των χωρών αυτών που είναι ασταθής λόγω των εθνοτικών διαφορών που υπάρχουν σε αυτές και λόγω του νεοσύστατου χαρακτήρα τους.

Να σημειωθεί ότι το 2016 το 78,5 % των εξαγωγών της ΠΓΔΜ έγιναν προς την Ε.Ε., ενώ οι εισαγωγές από την Ε.Ε. ανήλθαν σε ποσοστό 61,9 %, με συνολικό τζίρο 7,18 δισ.

Βεβαίως ήδη μετά την συνθήκη των Πρεσπών η χώρα αποτελεί μέλος του ΝΑΤΟ.

Ελλειμματική συμφωνία:

Ως προς το όνομα της χώρας:

Παρόλον ότι η αρχική απόφαση της Ελλάδος (των πολιτικών αρχηγών πλην ΚΚΕ υπό τον Κ.Καραμανλή της 13/4/92) ήταν να μην υπάρχει στο νέο όνομα το όνομα Μακεδονία, εν τούτοις η Ελλάδα αν και ισχυρότερη χώρα, μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να υπερισχύσει μιας υπό ένταξη χώρας («που δεν είχε στον ήλιο μοίρα») εντούτοις με την συνθήκη υπεχώρησε σε αυτό.

Όσον αφορά την σύνθετη ονομασία, το όνομα προσφορότερο από τον γεωγραφικό προσδιορισμό «Βόρεια Μακεδονία» ή «Άνω Μακεδονία» θα ήταν το «Νέα Μακεδονία» γιατί το πρώτο αφήνει να εννοηθεί ότι υπάρχει και «Νότια» ή/και «κάτω Μακεδονία» ίδιας σημασίας με την «Βόρεια ή Άνω» (ευνοώντας αλυτρωτικές σκέψεις), ενώ το «Νέα» συνειρμικά παραπέμπει σε μια νέα εκδοχή, ψεύτικη, κίβδηλη απομίμηση του αρχαίου δοξασμένου παρελθόντος. Όπως παρομοίως παραπέμπουν και οι ονομασίες περιοχών της Αττικής «Νέα Σμύρνη», «Νέα Φιλαδέλφεια» κ.ο.κ.

Ως προς το όνομα των υπηκόων και της γλώσσας:

Αφού η χώρα θα λέγεται «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» , οι πολίτες της θα έπρεπε να λέγονται «Βορειομακεδόνες» και οτιδήποτε σχετικό μ’ αυτή «βορειομακεδονικό». Δυστυχώς, στη συμφωνία των Πρεσπών οι κάτοικοι της χώρας θα αποκαλούνται «Μακεδόνες/ πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας» και η γλώσσα τους «μακεδονική». Τα διαβατήρια της χώρας θα έχουν τον όρο «Μακεδόνες/ πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας». Όπως είδαμε και πρόσφατα όμως το «πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας» δεν χρησιμοποιείται. «Έμεινε», όπως ήταν αναμενόμενο, το «Μακεδόνες». Στον υπόλοιπο κόσμο με χώρες που έχουν σύνθετες γεωγραφικές ονομασίες, π.χ. Η Νότιος Αφρική, το Νότιο Σουδάν, η Νότιος και η Βόρειος Κορέα η ιθαγένεια/υπηκοότητα, είναι αντίστοιχα νοτιοαφρικανική, νοτιοσουδανική, βορειοκορεατική, νοτιοκορεατική κ.ο.κ.

Δυστυχώς με τη Συμφωνία των Πρεσπών, παραχωρήσαμε το όνομα «Μακεδόνες» και τη γλώσσα «μακεδονική».

Ελλειμματική ως προς τις συνταγματικές διατάξεις των 4 τροπολογιών που ακολούθησαν την συνθήκη των Πρεσπών:

Είναι μακρά η συζήτηση για το θέμα αυτό και οι Ελληνικές ενστάσεις, ώστε να μην μπορούν να συμπεριληφθούν εδώ. (Βλέπε αναλυτικά στο βιβλίο μου «Τα σημεία των καιρών» εκδόσεων Παπαζήση Οκτώβριος 2023).

Θα ήθελα όμως να επισημάνω μια σημαντική έλλειψη που δίνει την Συνταγματική δυνατότητα στην Β. Μακεδονία να αλλάξει στο μέλλον τις τροπολογίες αυτές (αν έχει φυσικά την απαραίτητη πλειοψηφία). Δηλαδή θα έπρεπε να συμπεριληφθεί σε αυτές και συνταγματικό άρθρο που θα προβλέπει ότι οι νέες αυτές διατάξεις στο σύνταγμα της δεν μπορούν να αναθεωρηθούν. Ανάλογη πρόβλεψη υπάρχει στο Ελληνικό σύνταγμα. Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 110 οι αναφερόμενες εκεί διατάξεις συντάγματος δεν μπορούν να αναθεωρηθούν. Π.χ. αρθρ.4.4 (μόνο Έλληνες δημόσιοι υπάλληλοι), 4.7(περί καταργήσεως των τίτλων ευγενείας)…». Τέτοιο όμως συνταγματικό άρθρο/πρόβλεψη περί μη αναθεωρήσεως των τροποποιήσεων δεν έγινε με την συνταγματική τροποποίηση.

Επίσης φρονώ ότι στην Συνταγματική τροπολογία 36 όπου γίνεται η πρόβλεψη ότι: «Η Πολιτεία προστατεύει, εγγυάται και καλλιεργεί τις ιδιαιτερότητες, την ιστορική και την πολιτιστική κληρονομιά του μακεδονικού λαού». Θα έπρεπε να περιλαμβάνεται η διάκριση που αναφέρεται στο άρθρο 7 της συμφωνίας των Πρεσπών σύμφωνα με την οποία αυτά «δεν έχουν σχέση με την Ελληνική ιστορία και πολιτισμό του βορείου μέρους της Ελλάδος». Δεν αρκεί η αναφορά που γίνεται στο άρθρο 7 της συμφωνίας. Χρειαζόταν και η συνταγματική κατοχύρωση των εκεί αναφερομένων.

Η χρονοβόρα διαδικασία ένταξης στην ΕΕ και τα παρεπόμενα της:

Σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της ΕΕ θα πρέπει μια υπό ένταξη χώρα να ικανοποιήσει τα 35 κεφάλαια ένταξης (του λεγόμενου «acquis»). Το κάθε κεφάλαιο αφορά ένα σύνολο προαπαιτούμενων που αφορούν ένα συγκεκριμένο αντίστοιχο με το κεφάλαιο αυτό θέμα, στα πλαίσια των αρχών της «Κοπεγχάγης» σύμφωνα με τις οποίες η νομοθεσία της υπό ένταξη χώρας πρέπει να προσαρμοστεί πλήρως και να υιοθετήσει τα μοντέλα νομικών διατάξεων και διαρθρωτικών δομών των χωρών της Ε.Ε. στα πλαίσια δημοκρατικής διακυβέρνησης, απόδοσης δικαιοσύνης, ανάπτυξης και ανταγωνισμού. Τέτοια θέματα και αντίστοιχα κεφάλαια αφορούν, π.χ. την ελευθερία στην ανταλλαγή αγαθών, εργαζομένων, κεφαλαίου, ενεργείας, κοινωνικών παροχών, παιδείας κ.λπ.

Γι’ αυτόν το σκοπό και την αντιμετώπιση της δαπάνης που συνεπάγονται τα πιο πάνω προαπαιτούμενα παρέχονται σημαντικά κονδύλια στην υπό ένταξη χώρα, τα οποία με την έναρξη των διαπραγματεύσεων ένταξης θα απελευθερωθούν σταδιακά. Ενδεικτικά για τις υπό ένταξη χώρες και για το διάστημα 2007 έως 2013 η Ε.Ε. είχε προβλέψει κονδύλια 11,5 δισεκατομμύρια ευρώ, και ειδικά για την ΠΓΔΜ (μιας φτωχής χώρας 2 εκατ. κατοίκων) και για το διάστημα 2014-2020 , 664,2 εκατ.

Εξίσου σημαντικό είναι και το γεγονός ότι θα μεσολαβήσουν αρκετά χρόνια μέχρις ότου η ΠΓΔΜ ικανοποιήσει και τα 35 προαπαιτούμενα κεφάλαια πριν την αποδοχή πλήρους ένταξης, διάστημα κατά το οποίο θα απολαμβάνει πολλαπλάσια οικονομικά και άλλα οφέλη.

Αυτά έκαναν τον Πρωθυπουργό μας Κυριάκο Μητσοτάκη αναγκαστικά αποδεχόμενο την συνθήκη των Πρεσπών, λόγω της «συνέχειας του κράτους», αλλά για τους λόγους που προαναφέραμε να ταχθεί υπέρ της ταχείας ένταξης της γείτονος χώρας στην ΕΕ αναφέροντας όμως ότι: «Η λύση που συμφωνήθηκε είναι μια κακή συμφωνία» αλλά «δεν θα διχάσουμε τους Έλληνες για να ενώσουμε τους Σκοπιανούς».

Έτσι στην σύνοδο ΕΕ- Δυτικών Βαλκανίων, του Ιουνίου 2022 προσερχόμενος αυτός δηλώνει : “Η πρότασή μου προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι αυτό το ορόσημο τελικής ένταξης να είναι το 2033, τριάντα χρόνια δηλαδή μετά τη Σύνοδο της Θεσσαλονίκης, έτσι ώστε τα Δυτικά Βαλκάνια και οι πολίτες τους να γνωρίζουν ότι στο τέλος αυτής της μακράς διαδικασίας μπορούν πραγματικά να προσβλέπουν ότι θα γίνουν μέλη της Ευρωπαϊκής οικογένειας. Η Ελλάδα θα σταθεί στο πλευρό των κρατών αυτών, σε αυτή τη δύσκολη προσπάθεια, σε αυτή τη μακρά διαδρομή στην οποία ήδη πορεύονται”, ανέφερε ο πρωθυπουργός.

Τα 3 μνημόνια που εκκρεμούν

Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση της ΝΔ έχει αφήσει σε εκκρεμότητα για κύρωση από το 2019 μέχρι σήμερα τρία μνημόνια τα οποία αφορούν:

Την Ίδρυση Συντονιστικής Επιτροπής για την Οικονομική Συνεργασία.

Την Επιτάχυνση της διαδικασίας ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Την Εναέρια Αστυνόμευση του FIR των Σκοπίων (LWSS) από ελληνικά αεροσκάφη.

ΠΩΣ ΑΝΤΙΔΡΑ Η ΕΛΛΑΔΑ;

Σύμφωνα με τα πιο πάνω αναπτυχθέντα (περισσότερα για τα οποία μπορείτε να διαβάσετε στο βιβλίο μου «Τα σημεία των καιρών» Εκδόσεις Παπαζήση σελ.345-368) δεν συμφέρει την Ελλάδα (παρ’ ότι έχει σαφώς το δικαίωμα -με την καρδιά της συνθήκης να είναι το όνομα-) να καταγγείλει την Συνθήκη των Πρεσπών με βάση το άρθρο 60 της συμβάσεως της Βιέννης: (α) διότι αφενός έδωσε λύση σε ένα χρονίζον θέμα που δίχασε για χρόνια τον πολιτικό κόσμο και τον Ελληνικό λαό, και (β) αφετέρου για τους γεωπολιτικούς και γεωστρατηγικούς λόγους που αναφέραμε όσον αφορά την Ε.Ε. το ΝΑΤΟ και τους έξωθεν αρνητικούς επηρεασμούς σε προβληματικές εποχές, και μάλιστα στην «γειτονιά» μας. Τέτοιο ουσιώδη λόγο καταγγελίας δεν έχουν τα Σκόπια.

Από τα πιο πάνω αντιλαμβάνεται κανείς ότι εν γνώσει τους οι αξιωματούχοι της γείτονος χώρας «ξεφεύγουν» σε δηλώσεις εκ του ασφαλούς αφού δεν τους πιέζει ο χρόνος και τα δεδομένα.

Θα τους ένοιαζε όμως και θα αισθάνονταν πίεση αν η Ελλάδα κατάφερνε να μπλοκάρει κάποια από τα κονδύλια που εισπράττουν όπως προαναφέραμε σαν υπό ένταξη χώρα.

Να μην ψηφιστούν τα 3 πιο πάνω μνημόνια ιδιαίτερα το 2ο.

Η δυνατότητα της Ελλάδος να μπλοκάρει την κατασκευή ΝΑΤΟΪΚΩΝ υποδομών στην χώρα αυτή που υπαινίχθηκε ο κ. Συρίγος (στις ειδήσεις του ΣΚΑΪ) μάλλον θα εμφάνιζε την Ελλάδα να σαμποτάρει κατ’ αυτόν τον τρόπο το ΝΑΤΟ παρά κάτι άλλο.

Ο ισχυρισμός του κ. Κοτζιά ότι σύμφωνα με την πργρ 9 του άρθρου 20 της συνθήκης οι διατάξεις της «θα παραμείνουν σε ισχύ για αόριστο χρονικό διάστημα και είναι αμετάκλητες» δεν μπορούν να αποκλείσουν την αλλαγή των σχετικών συνταγματικών διατάξεων του Συντάγματος της Β. Μακεδονίας, ούτε την δυνατότητα καταγγελίας λόγω παραβίασης.

Μοναδική τυπικά νομική αντίδραση προβάλει η διάταξη της συνθήκης του άρθρου 19, που προβλέπει όμως μια μακρόχρονη διαδικασία μέσω αρχικής γνωστοποίησης αντιρρήσεων προς τα Σκόπια, και αν δεν τα βρούμε, προβλέπεται παρέμβαση του ΓΓ του ΟΗΕ και εν συνεχεία προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο.(Κατά τον κ. Συρίγο μια 4ετία και βάλε).

Η ΕΛΠΙΔΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

Επειδή ο κ. Μιτσκόσκι δεν θα μπορέσει να σχηματίσει κυβέρνηση χωρίς ένα από τα δύο «Αλβανικά» κόμματα, με πιθανότερο το μικρότερο εξ αυτών «Αλβανικό συνασπισμό VLEN-VREDI» που (όπως και το άλλο DUI) δεν θα δεχόταν να υπονομευθεί η Ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας του, είναι ένα ενδεχόμενο οι πρόσφατες συμπεριφορές αυτού και της προέδρου να είναι τα κύκνεια άσματα τους έναντι των ψηφοφόρων τους, (που τους ψήφισαν με τέτοια συνθήματα) πριν την αναγκαία κυβίστηση που θα κάνουν προκειμένου να σχηματίσουν κυβέρνηση και με την οποία ενέργεια θα δικαιολογήσουν την κυβίστηση αυτή. Δεν έχουν μόνο οι Συριζαίοι αυτή την χάρη, την έχουν και οι Σκοπιανοί με τους οποίους έτσι τα βρήκαν στις Πρέσπες!

*Ο Λάμπρος Ροϊλός είναι συντ. δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, συγγραφέας, ερευνητής.