Με αφορμή τα 140 χρόνια από το θάνατο του Καρόλου Μαρξ (1818-1883), πολλά δημοσιεύματα και κάποια βιβλία μάς θύμισαν το όντως κολοσσιαίο έργο του μεγάλου Γερμανού στοχαστή, συγγραφέα και δημοσιογράφου, ο οποίος ανέλυσε με μοναδική οξυδέρκεια την βιομηχανική επανάσταση, τον καπιταλισμό που θεμελιώθηκε σε αυτήν και των εξελίξεων που προέκυψαν, στην ύπαρξη και πορεία του ανθρώπου.
Του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Υπό αυτή την έννοια, του έργο του Μαρξ και του συνοδοιπόρου του Φρήντριχ Ένγκελς, είναι τεράστιο από θεωρητικής πλευράς και σίγουρα αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για όποιον θέλει να προσεγγίσει πολύπλευρα την δυναμική των κοινωνιών μας.
Είναι όμως και απολύτως βέβαιον ότι η μαρξική ανάλυση για το βιομηχανικό σύστημα παραγωγής και τις κοινωνικές του προεκτάσεις, σε όλα τα επίπεδα, είχε και σοβαρότατες πολιτικές επιπτώσεις —τις οποίες κανείς δεν μπορεί να τις αγνοήσει. Διότι, από τα μέσα του 190u αιώνα και μετά, οι γεμάτες βεβαιότητα απαντήσεις που έδινε ο Μαρξ σε ερωτήματα που από μόνα τους προκαλούσαν αμφιβολίες, είχαν και πολιτικές συνέπεες. Και για αυτές, όση γνώση και αν έχουμε γύρω από την προσωπική ζωή και την ψυχολογία του Μαρξ, δεν είμαστε καθόλου βέβαιοι ότι θα δεχόταν αδιαμαρτύρητα την «ιστορική πραγμάτωση» του θεωρητικού του έργου.
Ένα έργο το οποίο ισχυριζόταν ότι είχε επιστημονικές βάσεις και έτσι, το 1877, στο βιβλίο Αντί-Ντύρινγκ του Φρ. Ένγκελς, αναγνωρίζει ότι στηρίζει τον αποκαλούμενο «επιστημονικό σοσιαλισμό». Παράλληλα, όμως, αφήνει και τη μετατροπή της Ιδέας αυτής σε δόγμα. Στο μέτρο λοιπόν που έχουμε να κάνουμε με μία επιστήμη, θα πρέπει να εξετάσουμε ποιες είναι ή ήταν οι πρακτικές της εφαρμογές και τί συνέπειες είχαν αυτές.
Όπως έγραψε το 1954 ο αείμνηστος Κώστας Παπαϊωάννου στο βιβλίο του Η Κρίση του Μαρξισμού, στο έργο του Καρόλου Μαρξ υπάρχει και η πράξη. Ως γνωστόν, από το 1917 και μετά, με αφετηρία την κατάληψη της εξουσίας από τον Λένιν και τους μπολσεβίκους στην Ρωσία, ο μαρξισμός έπαψε να είναι απλώς και μόνον μία θεωρία, μία ακόμα «ερμηνεία» της Ιστορίας ανάμεσα στις άλλες. Στην τότε Ρωσία, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες στην συνέχεια, ο μαρξισμός και ο συνεπαγόμενος «επιστημονικός σοσιαλισμός» έγιναν κατά Μαρξ «ιστορική πραγματικότητα».
Έπαψε επίσης να είναι «κοινωνιολογία» και έγινε «κοινωνικό καθεστώς». Στην σημερινή Κίνα, για παράδειγμα, οι ίδιοι οι ιθύνοντες της παραδέχονται ότι ο μαρξισμός έπαψε να είναι μία θεωρία για το κράτος, την οικονομία, την ιδεολογία κλπ., και έγινε ο ίδιος κράτος, οικονομία, κρατικοποιημένη οικονομία, ιδεολογικό κράτος και επίσημη ιδεολογία. Απέναντι δε σε αυτήν την μερική ή ολοκληρωτική συγχώνευση του μαρξισμού με την σύγχρονη πραγματικότητα, αυτό το ίδιο το στοιχειώδες και πρωταρχικό ερώτημα «τί είναι ο μαρξισμός;» τίθεται τώρα πάνω σε μία βάση ανυποψίαστη
για κάθε ως τώρα κριτική ή απολογητική στάση απέναντι στην μία ή στην άλλη μαρξιστική θέση.
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό ήταν πρφιματικά σχετικώς εύκολη και πάντως απλή όσο ο μαρξισμός παρουσίαζε μία μόνον όψη και μία μόνον διάσταση —όσο, δηλαδή, ο μαρξισμός δεν ήταν παρά αυτή η επαναστατική θεωρία που, προορισμένη να γίνει η ιδεολογία της προλεταριακής επανάστασης και της δικτατορίας του προλεταριάτου, βρίσκεται διατυπωμένη μέσα στα έργα του Μαρξ και του Ένγκελς. Και όσο ο μαρξισμός δεν ήταν παρά μία τέτοια θεωρία, τα ερμηνευτικά προβλήματα που έθετε ήταν χοντρικά τα ίδια με τα προβλήματα που θέτει κάθε θεωρία: προβλήματα μεθόδου, εφαρμογής, επαλήθευσης, κριτικής.
Τουναντίον, σήμερα, η πολυδιάστατη και πολυσήμαντη παρουσία του μαρξισμού μέσα στον σύγχρονο κόσμο που τον κάνει να λειτουργεί και να πραγματοποιείται ταυτοχρόνως τόσον σαν «καθαρή θεωρία» και σαν «επαναστατική κριτική» στις «καπιταλιστικές χώρες», όσο και σαν καθεστωτική ιδεολογία και σαν καθημερινή πράξη στις «σοσιαλιστικές χώρες», μάς αναγκάζει κατά κάποιον τρόπο να θέσουμε το ερώτημα «τί είναι ο μαρξισμός;» πάνω σε ριζικά διάφορες βάσεις.
Η αναγνώριση της θετικότητας, της ιστορικής πραγματικότητας του μαρξισμού, μάς αναγκάζει, από μία άποψη, να δώσουμε περισσότερη σημασία στο γεγονός της «πραγμάτωσής» του και στα αποτελέσματά της. Ατό την άποψη αυτή, τα γεγονότα —δυστυχώς για τον Μαρξ— ομιλούν από μόνα τους...Και το μεγάλο ερώτημα είναι κατά πόσον θα δεχόταν ο συγγραφέας του «Κεφαλαίου», τα εγκλήματα και τεράστιες απάτες που έγιναν στο όνομα του, εις βάρος πάντα των «κολασμένων της γης». Ερώτημα σημαντικό, όταν είναι γνωστόν ότι ο ίδιος ο Μαρξ είχε δηλώσει ότι «δεν προσφέρει συνταγές για τα μαγειρεία του μέλλοντος».
Προσδοκίες για ένα year-end rally στο Χρηματιστήριο
Υπαρκτή δημοκρατία;
Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
