Ενεργειακή κρίση: Η Ευρώπη σε απόγνωση – Οι προτάσεις που εξετάζει η Κομισιόν

Οι πολίτες στις ευρωπαϊκές χώρες βιώνουν ήδη την κρίση, με φόντο την εκτίναξη των τιμών ηλεκτρισμού, καυσίμων και τροφίμων. Καθώς ο πληθωρισμός αυξάνεται, εντείνεται και η ανησυχία για το χειμώνα.

Για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της μακράς και βαθιάς σε ένταση ενεργειακής κρίσης, η Ε.Ε. εμφανίζεται ανοιχτή να εξετάσει όλες τις διαθέσιμες επιλογές για την αποκλιμάκωση των τιμών, αίροντας την προστασία του μοντέλου οριακής τιμολόγησης της αγοράς ηλεκτρισμού που παρείχε γενναιόδωρα όλο το προηγούμενο διάστημα, στηρίζοντας τις χώρες του Βορρά κόντρα στα αιτήματα του Νότου για δομικές αλλαγές.

Δύο μοντέλα του Νότου που εφαρμόζονται ήδη με επιτυχία, το ελληνικό και το ιβηρικό, συν μια ελληνική πρόταση που υπέβαλε τον Ιούλιο στο συμβούλιο υπουργών Ενέργειας ο Κώστας Σκρέκας, εξετάζει η Κομισιόν στο πλαίσιο της διαμόρφωσης προτάσεων για μια κοινή ευρωπαϊκή απάντηση στην ενεργειακή κρίση.

Το ελληνικό μοντέλο

Οπως προκύπτει από έγγραφο της Κομισιόν που επικαλείται το Reuters, η Ε.Ε. ως μέτρο άμεσης παρέμβασης εξετάζει το ελληνικό μοντέλο, το οποίο προβλέπει πλαφόν ανά τεχνολογία παραγωγής ρεύματος στο οποίο αποπληρώνονται οι παραγωγοί, ενώ τη διαφορά από την οριακή τιμή που προσδιορίζει κάθε φορά το ακριβό φυσικό αέριο την εισπράττει το κράτος και την κατευθύνει μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ) στις επιδοτήσεις λογαριασμών ρεύματος.

«Μια παρέμβαση θα εισαγάγει όριο τιμής για τεχνολογίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που έχουν χαμηλότερο λειτουργικό κόστος (σ.σ. λιγνίτης, ΑΠΕ κ.λπ.) από τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με αέριο», αναφέρει το έγγραφο. Στόχος της παρέμβασης, προσθέτει το έγγραφο, είναι να διαχωριστούν οι εμπορικές αποδόσεις της εν λόγω ηλεκτροπαραγωγής από την τρέχουσα τιμή ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία έχει εκτιναχθεί ως αποτέλεσμα της εκτόξευσης των τιμών του φυσικού αερίου. Το όριο στην τιμή σε συγκεκριμένες τεχνολογίες θα μπορούσε να αποφέρει οικονομικούς πόρους για τα κράτη, που στη συνέχεια θα αξιοποιηθούν από τις κυβερνήσεις θεσπίζοντας μέτρα για τον περιορισμό των λιανικών τιμών ενέργειας για τους καταναλωτές.

Το σημείωμα, σύμφωνα με το Reuters, «παρουσιάζει μια πρώτη δέσμη μέτρων για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των ευρωπαϊκών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και τη μείωση του αντίκτυπου των τιμών του φυσικού αερίου στις τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές».

Το ιβηρικό μοντέλο

Στο επίκεντρο των συζητήσεων, σύμφωνα με παράγοντες με γνώση των διαπραγματεύσεων, βρίσκεται και το ιβηρικό μοντέλο, το οποίο προβλέπει την επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται για ηλεκτροπαραγωγή. Η διαφορά με την τιμή εισαγωγής καλύπτεται από ειδικό τέλος που έχει επιβληθεί στους καταναλωτές. Το κόστος αποζημίωσης της διαφοράς πλαφόν και τιμής εισαγωγής προβληματίζει τόσο την Ε.Ε. όσο και πολλά κράτη-μέλη. Και τα δύο μοντέλα πάντως μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα και να παράγουν αποτελέσματα μέσα σε ένα μήνα, γι’ αυτό και εξετάζονται με θέρμη από την Επιτροπή.

Και η ελληνική πρόταση

Σε επίπεδο δομικών αλλαγών, πόντους φαίνεται να κερδίζει η ελληνική πρόταση που υπέβαλε τον Ιούλιο στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας ο υπουργός Κώστας Σκρέκας και αντιμετωπίστηκε τότε με σκεπτικισμό από την πρόεδρο της Επιτροπής και με απαξίωση από κάποια κράτη-μέλη του Βορρά, όπως το Λουξεμβούργο και η Δανία. Η πρόταση προβλέπει τη δημιουργία δύο επιμέρους αγορών ηλεκτρισμού, μία για την ενέργεια που παράγεται από ορυκτά καύσιμα (φυσικό αέριο, άνθρακα, λιγνίτη) και μία από ΑΠΕ, πυρηνικά, υδροηλεκτρικά κ.λπ., με την ενέργεια να τιμολογείται στη μεσοσταθμική τιμή που θα προκύπτει και όχι στην ακριβότερη που ισχύει σήμερα.

Πέραν των τριών αυτών μοντέλων η Ε.Ε. έχει ανοίξει όλη τη βεντάλια των προτάσεων που έχουν κατατεθεί τους τελευταίους έξι μήνες. Η κινητικότητα μεταξύ των συμμετεχόντων στις διαπραγματεύσεις σε όλα τα επίπεδα είναι αυξημένη και οι προτάσεις πέφτουν βροχή, με το τοπίο να ξεκαθαρίζει όσο προχωράμε προς το έκτακτο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της 9ης Σεπτεμβρίου και τις ανακοινώσεις της Ε.Ε. από την πρόεδρο Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στις 14 Σεπτεμβρίου. Οπως εξάλλου αναφέρει το έγγραφο που επικαλείται το Reuters, οι προτάσεις περιγράφοντας ως πρώιμη αξιολόγηση επιλογών για πρωτοβουλίες της Ε.Ε. και όχι ως επίσημη πρόταση πολιτικής.

Ο «κόφτης» του 15%

Ενα ζήτημα που επίσης έχει αρχίσει να συζητείται, σύμφωνα με γνώστες των διαπραγματεύσεων, είναι το κατά πόσον οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην Ευρώπη με τις αστρονομικές τιμές ενέργειας αιτιολογούν την ενεργοποίηση της υποχρεωτικής μείωσης της κατανάλωσης του φυσικού αερίου κατά 15%. Σύμφωνα με την απόφαση του Ιουλίου της Κομισιόν, ο κόφτης του 15% μπορεί να καταστεί υποχρεωτικός είτε με απόφαση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είτε έπειτα από αίτημα πέντε κρατών-μελών που θα βρεθούν σε κατάσταση συναγερμού.

Στη συζήτηση μπαίνει για πρώτη φορά και η μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας κατά τα πρότυπα της απόφασης για το φυσικό αέριο, σε ποσοστό που μένει να προσδιοριστεί. Αναφορά σε μέτρα μείωσης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κάνει και το έγγραφο της Επιτροπής που επικαλείται το Reuters.