Δύο μήνες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας της, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ετοιμάζεται να βάλει «φωτιά» σε ένα σωρό περιβαλλοντικές γραφειοκρατικές διαδικασίες, στις οποίες έπαιξε κεντρικό ρόλο, σύμφωνα με το Politico. Την ίδια ώρα φόβοι ελλοχεύουν στις «πράσινες» ομάδες που δεν βλέπουν με καλό μάτι τις αποφάσεις της σιδηράς κυρίας της ΕΕ και πιστεύουν ότι «κρύβουν» απορρύθμιση και ίσως μυστικές συμφωνίες…
Η περικοπή των κανονισμών είναι ένα από τα μαντρόσκυλα της νέας Επιτροπής, καθώς οι ταλαιπωρημένες βιομηχανίες της Ευρώπης -που υπολείπονται ταχύτατα των αμερικανικών και κινεζικών ανταγωνιστών τους- απευθύνονται στις Βρυξέλλες για να ελαφρύνουν το διαβόητα βαρύ ρυθμιστικό φορτίο της ΕΕ.
Την Τετάρτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει ένα ευρύ πλαίσιο στόχων, που θα ονομαστεί συλλογικά «ανταγωνιστική πυξίδα» και θα αποτελέσει μια στρατηγική στροφή για την τόνωση των επιχειρήσεων. Ένα από τα πρώτα συγκεκριμένα μέτρα της θα είναι μια «άνευ προηγουμένου προσπάθεια απλούστευσης», η οποία θα παρουσιαστεί τον επόμενο μήνα.
Βασικός άξονας θα είναι η νομοθεσία που θα εξορθολογίζει τους κανόνες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες αναφέρουν τη συμμόρφωσή τους με τους πράσινους κανονισμούς της ΕΕ. Η μεγάλη ιδέα είναι να μειωθεί η γραφειοκρατία, ώστε οι εταιρείες να μπορούν να επικεντρωθούν στην ανάπτυξη, την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα.
Αυτή η απλούστευση σημαίνει, ωστόσο, ότι η Φον ντερ Λάιεν θα κόψει ουσιαστικά με ένα «δρεπάνι» σε νόμους που εισήγαγε κατά την πρώτη της θητεία -μερικοί από αυτούς μόλις ενός έτους. Η Φον ντερ Λάιεν επιμένει ότι η δέσμη μέτρων δεν θα αλλάξει τους περιβαλλοντικούς στόχους των κανόνων, αλλά απλώς θα τους καταστήσει πιο αποτελεσματικούς.
Οι αντίπαλοί της δεν έχουν πειστεί, και προειδοποιούν ότι πρόκειται για μια επικίνδυνη οπισθοχώρηση στην πράσινη ατζέντα της ΕΕ που παίζει πολύ εύκολα στα χέρια των συντηρητικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, της πολιτικής οικογένειας της Φον ντερ Λάιεν.
«Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα εξαιρετικά προβληματικό προηγούμενο» και ένα πιθανό «πρώτο βήμα στο κύμα απορρύθμισης σε όλη την Ευρώπη», δήλωσε η Tsvetelina Kuzmanova, επικεφαλής της βιώσιμης χρηματοδότησης της ΕΕ στο Cambridge Institute for Sustainability Leadership -εκφράζοντας τις ανησυχίες που συμμερίζονται πολλές πράσινες ομάδες.
Απλούστευση, όχι απορρύθμιση
Αρχικά ανακοινώθηκε τον περασμένο Νοέμβριο ότι η νομοθεσία «omnibus» θα επαναφέρει και θα απλοποιήσει ταυτόχρονα μια σειρά από υφιστάμενους νόμους. Η πρόταση, η οποία αναμένεται να «προσγειωθεί» στις 26 Φεβρουαρίου, θα εκπληρώσει την υπόσχεση που έδωσε η Φον ντερ Λάιεν πριν από την επανεκλογή της να μειώσει τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων κατά τουλάχιστον 25% κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025.
Δύο από τους νόμους στους οποίους στοχεύει η νομοθεσία -η οδηγία για την υποβολή εκθέσεων εταιρικής βιωσιμότητας (CSRD) και η οδηγία για τη δέουσα επιμέλεια ως προς την εταιρική βιωσιμότητα (CSDDD)- απαιτούν από τις εταιρείες να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και την έκθεση σε κλιματικούς κινδύνους των δικών τους δραστηριοτήτων, καθώς και εκείνων των αλυσίδων εφοδιασμού τους.
Μόλις εφαρμοστούν πλήρως, οι κανόνες θα αναγκάσουν τις επιχειρήσεις, μεγάλες και μικρές, να συλλέγουν και να δημοσιεύουν στοιχεία σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, το πόσο νερό χρησιμοποιούν, τον αντίκτυπο της αύξησης της θερμοκρασίας στις συνθήκες εργασίας, τις διαρροές χημικών ουσιών και το κατά πόσον οι προμηθευτές τους -οι οποίοι συχνά είναι διασκορπισμένοι σε ολόκληρο τον κόσμο- σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εργατική νομοθεσία.
Η δέσμη μέτρων απλούστευσης θα επανεξετάσει επίσης την ταξινομία της ΕΕ, ένα σύστημα ταξινόμησης που περιγράφει ποιες οικονομικές δραστηριότητες θεωρούνται πράσινες σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ, το οποίο επίσης εισήχθη κατά την τελευταία εντολή.
Δεν είναι ακόμη σαφές πώς ακριβώς θα αλλάξει τους κανόνες αυτούς η συλλογική νομοθεσία. Εκπρόσωπος της Επιτροπής δήλωσε στο POLITICO ότι «εξετάζονται και άλλοι φάκελοι» πέραν των κανόνων για την υποβολή εκθέσεων, τη δέουσα επιμέλεια και την ταξινόμηση.
«Εντελώς παράλογο»
Αυτοί οι νόμοι, μέρος της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας, σχεδιάστηκαν για να ωθήσουν τις επενδύσεις προς τις πιο πράσινες εταιρείες και να θέσουν την Ευρώπη στην πρώτη γραμμή μιας παγκόσμιας πράσινης επανάστασης.
Έχουν όμως γίνει στόχος ευρείας κριτικής για την αύξηση του κόστους συμμόρφωσης των ευρωπαϊκών εταιρειών σε σύγκριση με άλλες δικαιοδοσίες, όπου οι περιβαλλοντικές ρυθμίσεις είναι πιο αδύναμες και οι κυβερνήσεις δεν έχουν δείξει πολλά σημάδια ότι θα ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ευρώπης.
«Ο αριθμός των σημείων δεδομένων σε αυτή την οδηγία είναι εντελώς παράλογος», ειδικά για τις μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες δεν διαθέτουν τους ίδιους οικονομικούς πόρους με τις μεγάλες επιχειρήσεις για να καλύψουν το κόστος συμμόρφωσης, δήλωσε στο POLITICO τον Νοέμβριο η Florence Naillat, αναπληρώτρια γενική αντιπρόσωπος στο METI, ένα επιχειρηματικό λόμπι που εκπροσωπεί τα συμφέροντα περίπου 6.200 μεσαίων επιχειρήσεων στη Γαλλία.
Το METI είχε εκτιμήσει ότι το κόστος συμμόρφωσης με το CSRD θα μπορούσε να ανέλθει σε 800.000 ευρώ κατά τα δύο πρώτα έτη εφαρμογής για μια μέση μεσαίου μεγέθους γαλλική επιχείρηση.
Αυτό είναι ακριβώς το είδος του προβλήματος που επιδιώκει να αντιμετωπίσει η Επιτροπή με την απλούστευση των κανόνων.
«Η σημασία της απλούστευσης των κανόνων της ΕΕ αναγνωρίζεται ευρέως πέρα από πολιτικές γραμμές», δήλωσε εκπρόσωπος της Επιτροπής, προσθέτοντας ότι η απλούστευση είναι “ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας”.
Όχι αρκετά μακριά
Ωστόσο, πολλές ισχυρές ομάδες θέλουν η Επιτροπή να προχωρήσει πολύ περισσότερο από το προτεινόμενο πακέτο μέτρων.
Σε ένα έγγραφο θέσεων που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα, το μεγαλύτερο εταιρικό λόμπι της ΕΕ, η BusinessEurope, απαρίθμησε 68 «προτάσεις για τη μείωση του ρυθμιστικού φόρτου», στις οποίες ένας μεγάλος αριθμός νέων περιβαλλοντικών νόμων κατονομάζεται ως δυνητικός στόχος, από τους κανόνες της ΕΕ για τη μείωση των αποβλήτων συσκευασίας έως τους νόμους για την ασφάλεια των προϊόντων της, απηχώντας τις εκκλήσεις κεντροδεξιών νομοθετών για ευρεία αναθεώρηση των κανονισμών της ΕΕ.
Οι επικεφαλής των κυβερνήσεων των χωρών μελών της ΕΕ από όλο το πολιτικό φάσμα έχουν επίσης προειδοποιήσει ότι οι κανονιστικές ρυθμίσεις παραλύουν την οικονομία του μπλοκ και πολλοί έχουν ασκήσει πίεση στην Επιτροπή να προχωρήσει περαιτέρω.
Η κεντρώα κυβέρνηση της Γαλλίας, για παράδειγμα, θέλει η ΕΕ να καθυστερήσει επ’ αόριστον τον νόμο για τη δέουσα επιμέλεια, ενώ απηχεί επίσης το αίτημα του σοσιαλιστή καγκελάριου της Γερμανίας Όλαφ Σολτς να καθυστερήσει κατά δύο χρόνια τη φάση εφαρμογής των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων εταιρικής βιωσιμότητας.
Για την Kuzmanova της CISL, η εστίαση στις καθυστερήσεις «είναι πολύ αποκαλυπτική» και δείχνει ότι «αυτό δεν αφορά την ανταγωνιστικότητα και την παροχή στήριξης στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις … η καθυστέρηση δεν απλοποιεί. Δεν διευκολύνει τη ζωή κανενός».
Φόβοι απορρύθμισης
Δεν αποτελεί, λοιπόν, ίσως έκπληξη το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρθηκε στο omnibus ως το πρώτο από τα πολλά πακέτα απλούστευσης που στοχεύουν στην περιβαλλοντική νομοθεσία στην ΕΕ, τροφοδοτώντας τους φόβους ότι η ατζέντα απλούστευσης θα οδηγήσει σε ευρύτερη απορύθμιση των περιβαλλοντικών κανόνων.
Η πρώτη ένδειξη είναι ότι το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα –η ίδια η πολιτική οικογένεια της Φον ντερ Λάιεν, η οποία είχε ζητήσει ένα πακέτο απλούστευσης κατά τη διάρκεια της προεκλογικής της εκστρατείας- θέλει οι νόμοι να εφαρμόζονται μόνο στις «μεγαλύτερες εταιρείες με περισσότερους από 1.000 υπαλλήλους». Η ομάδα ζητά επίσης διετή καθυστέρηση των δασμών της ΕΕ για τον άνθρακα στα εισαγόμενα προϊόντα, τον μηχανισμό προσαρμογής των συνόρων άνθρακα.
Μια άλλη ανησυχία είναι ότι η δέσμη μέτρων απλούστευσης στοχεύει σε κανόνες που δεν έχουν καν εφαρμοστεί πλήρως. Η CSRD, για παράδειγμα, η οποία ψηφίστηκε το 2023, άρχισε να εφαρμόζεται σε περιορισμένο αριθμό των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών εταιρειών μόλις πέρυσι, με την πρώτη προθεσμία υποβολής εκθέσεων να φτάνει αυτόν τον μήνα. Άλλες εταιρείες πρόκειται να υπαχθούν στο καθεστώς σταδιακά: Οι μεγάλες εισηγμένες εταιρείες έχουν προθεσμία έως το 2025- οι μικρές και μεσαίες εταιρείες έως το 2026: ενώ οι εταιρείες εκτός ΕΕ θα υποβάλουν εκθέσεις το 2028.
«Η αλλαγή του πλαισίου υποβολής εκθέσεων της ΕΕ, το οποίο μόλις πρόσφατα εγκρίθηκε και δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί πλήρως, θα δημιουργούσε περισσότερη νομική αβεβαιότητα», δήλωσαν οι νομοθέτες της ομάδας των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη Φον ντερ Λάιεν σε επιστολή με ημερομηνία 13 Ιανουαρίου.
Ούτε όλες οι εταιρείες υποστηρίζουν τη δέσμη μέτρων απλούστευσης, με ορισμένες να υποστηρίζουν ότι το μπέρδεμα με την εφαρμογή των κανόνων θα ήταν χειρότερο. «Οι επενδύσεις και η ανταγωνιστικότητα βασίζονται στη βεβαιότητα πολιτικής και τη νομική προβλεψιμότητα» και η συλλογική πρόταση «κινδυνεύει να υπονομεύσει και τα δύο αυτά», προειδοποίησαν μεγάλες καταναλωτικές μάρκες όπως η Unilever, η Nestlé και η Primark σε δήλωση με ημερομηνία 17 Ιανουαρίου.
Η κοινότητα των ΜΚΟ, εν τω μεταξύ, προειδοποίησε για παρεξήγηση σχετικά με το πόσες ακριβώς πληροφορίες αναμένεται να αποκαλύψουν οι εταιρείες.
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να μην έχει την κατάλληλη ανατροφοδότηση από όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς και τα κράτη μέλη σχετικά με την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας», προσθέτει η επιστολή των Πρασίνων.