Οι σκέψεις που θα μοιραστώ σήμερα μαζί σας αφορούν στις προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπό την πίεση της σημερινής κατάστασης που θέτει σε κίνδυνο το ευρωπαϊκό εγχείρημα 65 χρόνια μετά τη δημιουργία του.

Το πρώτο ερώτημα είναι αν μπορεί να αναβιώσει το πνεύμα και το όραμα των πατέρων της Ένωσης. Ένα όραμα που έχει αρχίσει να σβήνει.

Εξωτερικές απειλές και εσωτερικός κατακερματισμός καθιστούν την Ένωσή μας πιο εύθραυστη από ποτέ. Σχετικά με την ασφάλεια, και δεδομένης της αύξησης των τρομοκρατικών απειλών παγκοσμίως, είναι ανάγκη να ενισχύσουμε τη συνεργασία, την ανταλλαγή πληροφοριών και την μεταξύ μας εμπιστοσύνη, εντός και εκτός Ευρώπης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενόψει όλων αυτών των προκλήσεων για την ασφάλεια μας παραμένει κατακερματισμένη. Και ο κατακερματισμός μας καθιστά ευάλωτους. Η απάντηση είναι η πρωτοβουλίας μας να κινηθούμε προς την κατεύθυνση της δημιουργίας μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης Ασφάλειας και να ενισχύσουμε τη συνεργασία μας με την παγκόσμια κοινότητα. Γιατί η τρομοκρατία δεν γνωρίζει σύνορα. Και πολύ δίκαια οι πολίτες απαιτούν ασφάλεια και προστασία.

Μετά το δημοψήφισμα στη Μεγάλη Βρετανία, η ΕΕ βιώνει μια «υπαρξιακή κρίση». Το Brexit είναι το σύμπτωμα μιας πολύ μεγαλύτερης κρίσης. Μιας κρίσης που θέτει σε αμφιβολία τις θεμελιώδεις αρχές πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η ΕΕ: κυρίως τον ανθρωπισμό, τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, και στην ίδια την αξία της ζωής.

Για τον λόγο αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως το εκτελεστικό σώμα της Ένωσης, καλείται, καλούμαστε, να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις αυτές με επιτυχία.

Οι περισσότεροι από εμάς εδώ ανήκουμε στη γενιά που ποτέ δεν βίωσε πόλεμο. Γεννηθήκαμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ένα περιβάλλον δημοκρατίας, ειρήνης, σταθερότητας. Ένας από τους κίνδυνους για την ΕΕ σήμερα είναι ότι όλα αυτά τα θεωρούμε δεδομένα.

Με το όραμα των πατέρων της Ευρώπης, του Σούμαν, του Μονέ, του Σπινέλι, στον απόηχο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, και με την υποστήριξη εμβληματικών Ευρωπαίων ηγετών όπως ο Αντενάουερ και ο Τσώρτσιλ, το κοινό Ευρωπαϊκό εγχείρημα μεγάλωσε: από τις Ευρωπαϊκές Οικονομικές Κοινότητες στη σημερινή Ευρωπαϊκή ΄Ενωση.

Είναι το πιο φιλόδοξο και δημοκρατικό εγχείρημα στην ανθρώπινη ιστορία. Έδωσε οριστικό τέλος σε πολύχρονους πολέμους, αντιπαλότητες και συγκρούσεις. Εγκαθίδρυσε την ειρήνη και παρείχε ευημερία και κοινωνική πρόνοια.

Η Ένωση έχει οικοδομηθεί πάνω σε κοινές αρχές, αξίες και κανόνες: της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, της αλληλεγγύης, της υπευθυνότητας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ωστόσο σήμερα το κοινό ευρωπαϊκό εγχείρημα φαίνεται να ξεμένει από καύσιμο. Καύσιμο πολιτικής ηγεσίας, οράματος και αποφασιστικότητας. Ό,τι έχει επιτύχει μέχρι σήμερα η Ευρώπη το οφείλει στην αλληλοκατανόηση, στις κοινές απόφασεις και την κοινή ευθύνη. Με λίγα λόγια: στην αλληλεγγύη, την υπευθυνότητα και την εμπιστοσύνη.

Θα ήθελα να σας θυμίσω ότι η αλληλεγγύη και η υπευθυνότητα δεν είναι μόνο ηθικές αξίες αλλά νομικά δεσμευτικές αρχές, ρητά διατυπωμένες στα ιδρυτικά κείμενα της Ένωσης. Αυτό πρέπει να έχουν κατά νου κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες. Δεν υπάρχει αλληλεγγύη και υπευθυνότητα «a la carte».

Η «εθνική προσέγγιση», ανεξαρτήτως αν έχει της ρίζες της στην ενστικτώδη επιθυμία για διατήρηση της οικονομικής και πολιτικής κυριαρχίας, ή σε ένα επικίνδυνο μίγμα λαϊκισμού και εθνικισμού, λειτουργεί διαλυτικά για την αλληλεγγύη, που είναι το θεμέλιο της Ένωσής μας.

Δεν υπάρχουν μοναχικοί δρόμοι στην Ευρώπη. Διαφορετικά, δεν υπάρχει Ευρώπη.

Αυτό που διαπιστώνω στην Ευρώπη είναι ότι οι πολίτες ανησυχούν όλο και περισσότερο. Απαιτούν ευρωπαϊκές απαντήσεις για τις προκλήσεις που δεν περιορίζονται εντός των εθνικών συνόρων. Μια νέα προοπτική για την Ευρώπη είναι απαραίτητη, για να εμπνεύσει πραγματικό σεβασμό για τις Ευρωπαϊκές αξίες και να δώσει ένα ξεκάθαρο όραμα προς το συμφέρον των Ευρωπαίων πολιτών.

Χρειαζόμαστε μια καλύτερη και με περισσότερη συνείδηση Ευρώπη που θα μιλάει στο μυαλό και στη καρδιά των Ευρωπαίων πολιτών και θα ενισχύει το αίσθημα της συμμετοχής σε μια οικογένεια.

Καλύτερη Ευρώπη σημαίνει, πολύ απλά:



- μια Ένωση που εστιάζει στις ανησυχίες των πολιτών,

- μια Ένωση που αποτρέπει, δρα και αντιδρά άμεσα και αποτελεσματικά,

- μια Ένωση που αποφασίζει και εφαρμόζει με αλληλεγγύη, υπευθυνότητα και δέσμευση,

- μια Ένωση που δίνει αποτελεσματικές απαντήσεις σε εσωτερικές κρίσεις,

- μια Ένωση που καθορίζει τις εξωτερικές σχέσεις μια μελλοντικής πολιτικής Ένωσης με κοινή προσέγγιση και όχι ασυντόνιστες πολιτικές ή «Βαλκανοποίηση» κάποιων γειτονιών της ηπείρου μας ή Κρατών Μελών,

- μια Ένωση ικανή να ξεπεράσει αυτήν την έλλειψη ενότητας

- μια καλύτερη Ένωση που βρίσκει την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της οικονομικής και δημοσιονομικής πειθαρχίας, της κοινωνικής συνοχής και προστασίας,

- μια καλύτερη Ένωση που προωθεί πανευρωπαϊκά έργα, όπως κάνουμε με το Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Σχέδιο, στους τομείς των υποδομών, της ενέργειας και των δικτύων τηλεπικοινωνίας, αλλά και στους τομείς του πολιτισμού και της εκπαίδευσης,

- μια καλύτερη Ένωση που αξιοποιεί το πνευματικό της δυναμικό και δίνει ευκαιρίες σε νέους ανθρώπους να δημιουργήσουν και να αναπτύξουν τις επιχειρήσεις τους, να γίνουν επιτυχημένοι επιχειρηματίες όπως εσείς,

- μια καλύτερη Ένωση που έχει παγκόσμιο ρόλο και επιρροή, με μια, κοινή, ισχυρή φωνή.

Διαπιστώνω τελευταία ότι μια αντι-επιχειρηματική νοοτροπία έχει αρχίσει να κάνει την εμφάνισή της μαζί με μια αντι-ευρωπαϊκή συμπεριφορά, σε μια προσπάθεια να δοθεί εξήγηση στην οικονομική κρίση. Αυτό παρουσιάζουν ως πρόσχημα οι λαϊκιστές και το εκμεταλλεύονται.

Φέτος ένα ακόμη μεγάλο επίτευγμα της ΕΕ αμφισβητήθηκε: η Σένγκεν. Μπορείτε να φανταστείτε την Ευρώπη χωρίς ελεύθερες μετακινήσεις ή χωρίς κοινή αγορά; Είμαστε αποφασισμένοι στην Επιτροπή να υπερασπιστούμε την Σένγκεν, το πλέον απτό επίτευγμα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε σταυροδρόμι σήμερα. Είτε θα βγούμε περισσότερο δυνατοί, περισσότερο ανθεκτικοί και ενωμένοι από την οικονομική κρίση, την άνοδο του λαϊκισμού, τη μεταναστευτική κρίση και την κρίση ασφάλειας, ή θα οπισθοχωρήσουμε και θα κατακερματιστούμε ακόμα περισσότερο.

Είναι προφανές ότι όλοι είμαστε προσηλωμένοι και αποφασισμένοι να μην επιτρέψουμε να συμβεί κάτι τέτοιο. Για εκείνους που βρίσκονται πίσω από τα τείχη των κρατών-εθνών, τους απαντάμε ότι είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για την μια Ευρώπη που ασχολείται με τα μεγάλα ζητήματα που απαιτούν κοινή αντιμετώπιση.

Η Ευρώπη δεν μπορεί αποκτήσει ομοσπονδιακό σύστημα, τουλάχιστον προς το παρόν. Το κράτος-έθνος είναι ακόμα ισχυρό. Αλλά αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να δημιουργήσουμε ένας είδος «λειτουργικής ομοσπονδίας».

Τομείς όπως η Κοινή Εξωτερική Πολιτική, η Κοινή Πολιτική Άμυνας, η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας, η Κοινή Οικονομική Πολιτική, η Κοινή Μεταναστευτική Πολιτική, που έχουν κοινούς κανόνες και πρότυπα.

Η Ευρώπη δεν μπορεί να οικοδομηθεί έχοντας απέναντι της τα κράτη-έθνη. Γιατί Ευρώπη έγινε δυνατή μαζί με την ισχυρή βούληση των κρατών-εθνών. Ειδικά σε καιρούς κρίσης, η καλύτερη Ευρώπη μπορεί να οικοδομηθεί μόνο μέσω και μαζί με τα κράτη μέλη, με πνεύμα κοινού σεβασμού, κατανόησης και συλλογικής δέσμευσης για τους κοινούς μας σκοπούς μας.

Αυτό που χρειάζεται είναι ισχυρή, οραματική ηγεσία σε όλα τα επίπεδα: τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, Ευρωπαϊκό. Φιλόδοξες και τολμηρές αποφάσεις και ανοικτή αντιπαράθεση με στενόμυαλες λαϊκίστικες και εθνικιστικές συμπεριφορές.

Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να κάνω μια διάκριση, μεταξύ του εθνικισμού και του πατριωτισμού. Πατριωτισμός σημαίνει να αγαπάει κανείς την πατρίδα του. Αλλά εθνικισμός, πολύ απλά, σημαίνει να μισεί κανείς τις πατρίδες των άλλων.

Θα πρέπει να πάντοτε να θυμόμαστε τις πρόσφατες δραματικές εμπειρίες που βίωσε η Ευρώπη και η ανθρωπότητα. Μίσος, πόλεμοι, διαιρέσεις. Αυτές οι τραγωδίες, ακόμα νωπές στη μνήμη μας, γέννησαν το Ευρωπαϊκό όνειρο. Ένα όραμα το οποίο έχει αρχίσει να σβήνει. Είναι καθήκον μας να μην επιτρέψουμε να γίνει κάτι τέτοιο Τίποτε δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο.

Η ειρήνη, η δημοκρατία και ο πολιτισμός μας χρειάζονται διαρκή υπεράσπιση και προστασία. Δυστυχώς, οι άνθρωποι ξεχνούν εύκολα και αυτό εξηγεί την απόσταση των νέων γενιών από το Ευρωπαϊκό όραμα.

Επιτρέψτε να αναφέρω ένα ρητό του Μαρξ, παρότι, προφανώς, δεν είμαι μαρξιστής. Είπε «η ιστορία επαναλαμβάνεται». Δεν θα μπορούσα να διαφωνήσω περισσότερο. Οι άνθρωποι επαναλαμβάνουν την ιστορία γιατί πολύ απλά δεν την μελετούν.

Το όχημα που μπορεί να μας μεταφέρει σε ένα πιο ευοίωνο μέλλον, είναι η νέα μας κοινή πατρίδα: η Ευρώπη.

Η Ευρώπη όπως την οραματίστηκαν οι ιδρυτές της.

Η Ευρώπη όπως την έχουμε ζήσει.

Η Ευρώπη όπως πρέπει να την κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας.

Και αυτό, μέχρι τη στιγμή που θα δούμε να πραγματοποιείται αυτό που μας άφησε ως κληρονομιά ένας από τους ιδρυτές της Ένωσης και μεγάλος Ευρωπαίος ηγέτης, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ. Θα ήθελα να ολοκληρώσω με ένα από τα διάσημα ρητά του: «Δεν μπορούμε να στοχεύουμε σε τίποτε λιγότερο από την Ένωση της Ευρώπης στο σύνολό της, και προσβλέπουμε με αυτοπεποίθηση στην ημέρα που η αυτή η Ένωση θα γίνει πραγματικότητα».